ఎత్తిపోతల (యతి-తపః-తల)

ఈ ప్రాచీన,కార్త్యవీర్యార్జున ప్రతిష్టిత దత్త క్షేత్రం మాచర్ల – నాగార్జునసాగర్ రోడ్డు మార్గం లో “ఎత్తిపోతల” అనుచోట గలదు. విశేషమైన మహిమ గల దత్త క్షేత్రమిది. బాహ్య ప్రపంచానికి అంతగా తెలియని అతి గొప్ప దత్త క్షేత్రం కూడా. రవాణా సౌకర్యం దాదాపు సూన్యం. మాచర్ల(గుంటూరు డిస్ట్రిక్ట్ )నుండి ఐతే నాగార్జునసాగర్ బస్సు ఎక్కి ఎత్తిపోతల అడ్డరోడ్డు లో దిగాలి. అదే నాగార్జునసాగర్ నుండి ఐతే మాచర్ల బస్సు ఎక్కి ఎత్తిపోతల అడ్డరోడ్డు లో దిగాలి. అడ్డరోడ్డు నుండి లోపలకి దాదాపు 2 కి .మీ నడవాలి. చుట్టూ అడవి ఉంటుంది . మాచర్ల లేదా నాగార్జునసాగర్ నుండి ఎత్తిపోతల లోపలవరకు నేరుగా ఆటోరిక్షా మాట్లాడుకోవడం ఉత్తమము .

ఇచ్చటి దత్తాత్రేయుడు మధుమతి సహితం గా ఉంటారు. మధుమతి సహిత దత్త క్షేత్రం ఇదొక్కటే . కొండ కింద ఔదుంబర వృక్షం ఎదురుగా మధుమతి దేవి ఉంటుంది . కొండ పైన గుహలో దత్తాత్రేయుల వారుంటారు. ముందుగా మధుమతి తల్లిని దర్శించి తరువాత దత్తుడిని దర్శించడం ఇక్కడి ఆనవాయితీ. ఇక్కడ దత్తుడు ఏకముఖుడు, విష్ణురూపుడు మరియు అలంకర ప్రియుడు. సింధూరం పూసుకొని ఉండే దత్తాత్రేయుడు. ఈయన విష్ణురూపుడే అయినా నాగసర్ప ప్రియుడు.ఇచ్చటి గుహ వంటి దేవాలయం లో ఖచ్చితంగా దత్తుడి విగ్రహం వెనుక పైకి పుట్టలాగా కనిపించ కుండా కేవలం కన్నాలతో ఉండే దేవ సర్పగృహము కలదు. ఇందునుండి నాగసర్పాలు వెళ్ళడం రావడం ఇక్కడ సాదారణం గా జరిగే ప్రక్రియ. ఎత్తిపోతల మొగలి పొదలకు ప్రసిద్ధి కుడా. మీరు దర్శించు కునేటప్పుడు సింధూరం, పన్నీరు,పూలు, చెమికీలు ఉండే పూలదండలు వంటి అలంకార సామగ్రి దత్త స్వామికి, పూలు,పసుపు,కుంకుమ,గాజులు,జాకెట్ వస్త్రం,నిమ్మకాయలదండ వంటివి మధుమతి అమ్మవారికి తీసుకెళ్లడం మరువకండి. ఎందుకంటె అక్కడ ఏమి దొరకవు. ఎత్తిపోతల అనగా యతులు తపస్సు చేసుకొనే తలము (యతి తపః తలం కాని ఇక్కడ ఉన్న సుందరమైన వాటర్ ఫాల్స్ (జలపాతం వల్ల ఎత్తిపోతల అంటే ఎత్తునుండి నీళ్ళు పోతలాగా పడడం అనుకుంటారు. ఇక్కడ చంద్రవంక ఉపనది పైనుండి కిందకు దూకుతుంది. ఇక్కడ A.P.T.D.C వారి కాటేజీలు ఉన్నాయి. దత్తాత్రేయ గుడితో పాటుగా రంగనాయకుల స్వామి, చౌ డేస్వరిదేవి మరియు వీరభద్ర ఆలయాలు ఉన్నాయి. తోలి ఏకాదశి రోజు మాత్రం ఇక్కడకి చాలామంది వచ్చి మొక్కులు చెల్లించుకుంటారు. మాచర్లకి దగ్గర కాబట్టి ఈ క్షేత్రా న్ని దర్శించు కున్నవారు మాచర్ల లో ని చరిత్ర ప్రసిద్ధి గాంచిన పలనాటి బ్రహ్మ నాయుడు కట్టించిన శ్రీ లక్ష్మి చెన్నకేశవ స్వామి వారి గుడి కూడా దర్శించుకోవచ్చు.

సాగర్ టు శ్రీశైలం.. బోటు షికారు

Sakshi 

సాక్షి, హైదరాబాద్: శ్రీశైలం రిజర్వాయర్ నుంచి దిగువకు నీటిప్రవాహం మొదలైన నేపథ్యంలో నాగార్జునసాగర్-శ్రీశైలం మధ్య ‘బోటు షికారు’కు ఆంధ్రప్రదేశ్ పర్యాటకాభివృద్ధి సంస్థ శ్రీకారం చుడుతోంది. గతంలో నీటిప్రవాహం బాగా ఉన్నప్పుడు ప్రారంభించిన ఈ కార్యక్రమానికి పర్యాటకుల నుంచి మంచి స్పందన రావడాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని.. ప్రస్తుతం దీనిని పునరుద్ధరించాలని నిర్ణయించింది. ఈ మేరకు వచ్చేవారం నుంచి బోటు షికారుకు శ్రీకారం చుట్టాలని అధికారులు నిర్ణయించారు. వారంలో రెండు పర్యాయాలు ప్రత్యేక బోట్లను ఏర్పాటు చేసి పర్యాటకులను నాగార్జున సాగర్ నుంచి శ్రీశైలం వరకు తీసుకెళతారు. ఇందుకోసం హైదరాబాద్ నుంచి ప్రత్యేక టూర్ ప్యాకేజీని సిద్ధం చేశారు. హైదరాబాద్ నుంచి ప్రతి మంగళ, శనివారాల్లో ఉదయం 8 గంటలకు ప్రత్యేక బస్సులు ప్రారంభమవుతాయి.
 
 11 గంటలకు నాగార్జునసాగర్ నుంచి బోటు షికారు మొదలవుతుంది. సాయంత్రం ఐదున్నరకు శ్రీశైలం చేరుకుంటుంది. బోటులోనే భోజన వసతి ఉంటుంది. సాయంత్రం శ్రీశైలంలోని కొన్ని పర్యాటక కేంద్రాలను సందర్శించాక అక్కడే రాత్రి బస ఏర్పాటు చేస్తారు. ఉదయం శ్రీశైలం దేవాలయం, జలాశయం, రోప్‌వే తదితర ప్రాంతాల సందర్శన అనంతరం బోటులో తిరుగుప్రయాణం మొదలవుతుంది. మధ్యలో ఎత్తిపోతల, నాగార్జునకొండ సందర్శన అనంతరం సాగర్ చేరుకుంటారు. రాత్రి 9 గంటలకల్లా బస్సులో పర్యాటకులను హైదరాబాద్ చేరుస్తారు. ఇందుకు పెద్దలకు రూ.3,150, పిల్లలకు రూ.2,520 రుసుముగా నిర్ణయించారు. ఒక ట్రిప్పులో వందమంది పర్యాటకులకు అవకాశం కల్పిసారు. వివరాలకు 1800-42545454 (టోల్‌ఫ్రీ నం.), 9848007028 నంబర్లలో సంప్రదించాలని సూచించారు.

హైదరాబాద్ టు శ్రీశైలం వయా సాగర్

రోజువారీ పనుల్లో ఫుల్ బిజీ. అందులోనూ నగర వాసులైతే ఇక చెప్పనక్కర్లేదు. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో సరదాగా వీకెండ్ ఎంజాయ్ చేయడం కోసం ఎక్కడికెళ్లాలా అని చాలా మంది తెగ ఆలోచిస్తుంటారు. అయితే ఓ ప్లాన్ వేసుకొని అది కాస్తా అమలుచేసే సరికి వీకెండ్ అయిపోతుంది. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో ఎన్ని పర్యాటక ప్రదేశాలుండి ఏం లాభం? ఏమీ చూడలేకపోయాం అని దిగులుపడుతుంటారు. ఇలాంటి వారి కోసం ఏపీ టూరిజం బ్రహ్మాండమైన ప్యాకేజీలు అందుబాటులోకి తీసుకొచ్చింది. తక్కువ టైంలో ఎక్కువ ప్రదేశాలు తిరిగొచ్చేలా హైదరాబాద్ శ్రీశైలం ట్రిప్ ప్లాన్ చేసింది.

ఏపి టూరిజం అందిస్తున్న హైదరాబాద్ శ్రీశైలం రెండు రోజుల టూర్-లో భాగంగా ముందుగా నాగార్జునసాగర్ వరకూ వెళ్ళేందుకు ఉదయం ఆరు గంటలకు హైదరాబాద్ బేగంపేటలోని ఏపి టూరిజం ఆఫీస్ నుండి బస్సు బయలుదేరుతుంది. సుమారు మూడున్నర గంటల ప్రయాణం తర్వాత నాగార్జునసాగర్ చేరుకుంటారు. హైదరాబాద్ నుంచి నాగార్జునసాగర్-కు 170 కిలోమీటర్ల దూరం ఉంటుంది. అక్కడికి చేరుకోగానే మొదటగా మనకు సాగర్ డ్యాం కనిపిస్తుంది. డ్యాంకు ఎదురుగా ఉన్న బ్రిడ్జిపై బస్సు ఆగుతుంది. అక్కడి నుంచి మన విహారయాత్ర మొదలవుతుంది.

శ్రీశైలం పుణ్యక్షేత్రంలో చూడదగిన ప్రదేశాలలో ఫరహబాద్ అటవీ ప్రాంతం ఒకటి. ఈ అటవీ ప్రాంతంలో టైగర్ వ్యాలి ఎంతో ప్రసిద్ధి చెందినది. ఈ అడవిలో పులులతో పాటు మరెన్నో వన్య ప్రాణులు ఉంటాయి. పక్షుల కిలకిలారావాలతో పాటు, అడవితల్లి అందాలను దగ్గరగా చూడొచ్చు. టైగర్ వ్యాలీ పులులకు నిలయం. ఇక్కడకి వచ్చిన పర్యాటకులు జంగల్ సఫారీ చేస్తుంటారు. ఇక దీనికి తోడు అటవీ అందాలు, పచ్చని ప్రకృతి సోయగాలు ఆహ్లాదకర వాతావరణంలోకి తీసుకెళ్తుంది. అటవీ ప్రాంతం చివరికి చేరుకున్నాక అక్కడి వ్యూ ఎంతో చూడముచ్చటగా ఉంటుంది. ఇక్కడి నుంచి ప్రకృతి అందాలను చూడడానికి రెండు కళ్ళూ చాలవంటే అతిశయోక్తి కాదు.

ఇలా ఎన్నో, ఇంకెన్నో ఆసక్తికర విషయాలు, మనసును దోచుకునే అందాల మేళవింపైన ఈ టూర్ మీకు బాగా నచ్చింది కదూ. ఎప్పుడూ వీకెండ్-లో పార్కులకు వెళ్ళీ వెళ్ళీ బోర్ కొట్టిందా? అయితే ప్లాన్ చేసుకొని ఓ రెండు రోజుల పాటు కాంక్రిట్ జంగల్-ను వదిలి ఇలా ప్రకృతి అందాలను ఆస్వాదించండి. అది మీ టెన్షన్స్-ను దూరం చేసి మిమ్మల్ని మీకే కొత్తగా చూపిస్తుంది. ఈ టూర్-కి అయ్యే ఖర్చు కూడా చాలా తక్కువే. వీకెండ్స్-లో అయితే పెద్దలకి 3200 పిల్లలకి 2500. అదే వీక్ డేస్-లో అయితే పెద్దలకి 2900, పిల్లలకి 2300 చెల్లిస్తే చాలు అంతా వాళ్లే చూసుకుంటారు. ఇంకెందుకు ఆలస్యం మీరు కూడా హైదరాబాద్ టు శ్రీశైలం టూర్ ప్లాన్ చెయ్యండి ప్రకృతి అందాలను ఆస్వాదించండి. ఈ మరుపురాని గుర్తులకి మీ జీవితంలో కూడా చోటు కల్పించండి.

హైదరాబాద్ నుంచి నాగార్జునసాగర్-కు చేరుకున్నాక డ్యాం నుంచి నాగార్జునకొండకు లాంచీలో వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది. నీళ్లలో అదీ లాంచీలో ప్రయాణమంటే వేరే చెప్పాలా? వినిడానికే చాలా బాగుంది. ఇక స్వయంగా ప్రయాణం చేస్తే ఇంకెంత బావుంటుందని అనుకుంటున్నారా? అయితే చూడండి మరి.

హైదరాబాద్ నుండి శ్రీశైలం ప్రయాణంలో మొదటగా మనం నాగార్జునసాగర్ చేరుకున్నాం కదా. ఇక ఇక్కడి నుండి దాదాపు ఏడు గంటల పాటు క్రూయిజ్ టూర్ మొదలౌతుంది. అంటే అసలు అడ్వంచర్ జర్నీ ఇక్కడి నుండి ప్రారంభం అవుతుందన్నమాట.

పరవళ్ళు తొక్కుతున్న కృష్ణమ్మపై పకృతిని ఆస్వాదిస్తూ సాగే ప్రయాణం ఎంతో బాగుంది కదా! లాంచీ ప్రయాణాన్ని ఆస్వాదిస్తూ, ఎత్తైన కొండలు, పచ్చని చెట్ల మధ్య నీటిలో ప్రయాణం. ఆ అనుభూతే వేరు. ఇలా సాగుతున్న ప్రయాణంలో రిజర్వాయిర్ మధ్యలో ఓ చిన్నపాటి ద్వీపకల్పంలా మనకు నాగార్జునకొండ కనిపిస్తుంది. ఈ కొండపైనే ఆచార్య నాగార్జునుడి విశేషాలు తెలిపేలా ఏర్పాటు చేసిన మ్యూజియం ఉంది.

నాగార్జున మ్యూజియంలో బుద్ధుడికి సంబంధించిన వస్తువులు ఉంటాయి. ఇక్కడి శిల్ప కళ, శాతవాహనులు, ఇక్ష్వాకుల రాజవైభవానికి నిదర్శనంగా నిలుస్తుంది. మూడు, నాలుగు శతాబ్దాలకు సంబంధించిన శిల్పకళలు పర్యాటకులను విశేషంగా ఆకట్టుకుంటాయి. నాగార్జునసాగర్-కు అతి సమీపంలో ఎత్తిపోతల జలపాతం వస్తుంది. చంద్రవంక కొండల నుంచి ప్రవహించే ఈ జలపాతం 22 మీటర్ల ఎత్తు నుంచి కిందకు పడి కృష్ణా నదిలో కలుస్తుంది. అంతే కాకుండా సూర్యాస్తమయం తర్వాత ఈ జలపాతం కొత్త కాంతితో వెలిగిపోతూ ఉంటుంది. అన్నిటికన్నా నాగార్జునకొండపై నుంచి చూస్తే కనిపించే మనోహర దృశ్యాలు మనసును పులకింపచేస్తాయి.

ఇలాంటి ఉల్లాసవంతమైన వాతావరణంలో సాగే జర్నీని ఇష్టపడనివారు ఎవరుంటారు చెప్పండి. అందులోనూ బోటులో ప్రయాణం అంటే ప్రతిఒక్కరూ ఎగిరి గంతేస్తారు. ప్రకృతి పచ్చదనంతో కప్పేసిన ఎత్తైన కొండల మధ్య సాగే జర్నీ భలేగా ఉంటుంది.

కృష్ణానదిపై ఈ ప్రయాణం దాదాపు నూట పది కిలోమీటర్ల పొడవున సాగుతుంది. సుమారు ఏడు గంటల పాటు సాగే ఈ జర్నీలో పక్షుల కిలకిలారావాలతో నీటి సవ్వడుల మధ్య ఆద్యంతం ఆసక్తిగా సాగుతూ పచ్చటి కొండల చుట్టూ తిరుగుతు ఎగ్జైటింగ్-గా ఉంటుంది. ఇక్కడ మరో ఆసక్తి కరమైన విషయం ఏంటంటే ఈ ప్రయాణం ఒకేసారి దాదాపు ఐదు జిల్లాల పరిధిలో సాగుతుంది.

కొండల మధ్య బోటులో ప్రయాణం అనగానే అందరికీ ముందుగా గుర్తుకు వచ్చే పర్యాటక ప్రాంతం పాపికొండలు. అయితే ఇప్పుడు శ్రీశైలం నుంచి నాగార్జునసాగర్-కు కూడా బోటు ప్రయాణం చేయొచ్చు. ఈ ప్రయాణం తక్కువ సమయంలో అతి తక్కువ ఖర్చుతో అంతులేని ఆనందాన్ని అందిస్తోంది. ఆహ్లాదకరమైన దృశ్యాలతో పాటు ఆధ్యాత్మికమైన వాతావరణం మధ్య ప్రయాణం హాయిగా సాగిపోతుంది. కూసింత కళా పోషణ ఉన్న వారినే కాదు చలనం లేని మనషులను సైతం గిలిగింతలు పెడుతుంది ఈ టూర్. ఈ ప్రయాణం మరవలేని స్మృతులను మిగులుస్తుందంటున్నారు పర్యాటకులు.

సాగర్ నుండి మొదలై శ్రీశైలం వరకు సాగే ఈ ప్రయాణంలో మనకు తెలియని ఎన్నో కొత్త, వింతైన విషయాలను తెలిపేందుకు ఇక్కడ ఓ గైడ్ కూడా ఉంటాడు. అతను ప్రతీ ప్రదేశం ప్రత్యేకతను పర్యాటకులకు వివరిస్తుంటాడు.

ఇక కృష్ణా నదిలో బోటు ప్రయాణం చేసినంత సేపూ మనకు ఇంకేం గుర్తుండదు. ఏ టెన్షన్స్ కూడా మన దరిచేరవు. అలా ఉంటుంది వాతావరణం. ఆ మనోహరమైన, ఆహ్లాదకరమైన వాతావరణానికి మనసు ఆనందతాండవం చేస్తుంది. కృష్ణా నదిలో దాదాపు 110 కిలోమీటర్ల దూరం ప్రయాణం తర్వాత శ్రీశైలానికి బోటు చేరుకుంటుంది.

సాగర్లో ప్రయాణించినంత సేపూ ఆహ్లాదంతో నిండిపోయిన మనసు కాస్తా శ్రీశైలంలో అడుగు మోపగానే ఒక్కసారిగా ఆధ్యాత్మికతతో నిండిపోతుంది. అడుగు పెట్టగానే విఘ్నాలకు అధిపతి అయిన ఆ గణనాథుడు సాక్షి గణపతిగా దర్శనమిస్తాడు. అక్కడి నుండి ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలలో ఒక్కటైన శ్రీశైలమల్లికార్జున స్వామి దర్శనంతో పాటు శిఖర దర్శనంతో మనసు దైవచింతనలోకి వెళ్ళిపోతుంది. మనసారా ఆ బోళా శంకరుణ్ని స్మరిస్తే కోరిన కోర్కెలు ఇట్టే తీరుస్తాడని భక్తుల విశ్వాసం.

శ్రీశైల భ్రమరాంబ, మల్లికార్జున స్వామిని దర్శించుకున్న భక్తులు అక్కడి నుంచి కైలాస శిఖరానికి చేరుకుంటారు. అక్కడ వెలసిన నందిపై నవధాన్యాలు వేస్తే సకల పాపాలూ తొలగుతాయని భక్తుల నమ్మకం. ఇక ఈ శిఖరం పైనుండి చూస్తే ప్రకృతి అందాలకు ఎలాంటి వారైనా ముగ్ధులు కావలసిందే.

అక్కడి నుండి నేరుగా పాతాళగంగకు బయలుదేరతారు. ఇక్కడే ఓ ట్విస్ట్ ఉంటుంది. అదేంటనుకుంటున్నారా? అక్కడి నుండి పాతాళగంగను చేరుకోవడానికి గాల్లో తేలుకుంటు వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది. అదెలా అనుకుంటున్నారా? అక్కడి రోప్-వే ఉందిలెండి. మామూలుగా అయితే పాతాళగంగకు వెళ్ళాలంటే 721 మెట్లు దిగి వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది. అలా వెళ్ళలేని వారి కోసం టూరిజం శాఖ రోప్-వే ఏర్పాటు చేసింది. రోప్-వేలో ఎక్కి నదీ జలాలను దగ్గరగా తాకుతూ, పచ్చని చెట్ల సోయగాలను ఆస్వాదిస్తూ పాతాళగంగకు చేరుకోవడం జీవితంలో మరిచిపోలేరెవ్వరు. కొద్దిపాటి భయంతో, కాస్త ఎగ్జయిట్-మెంట్-తో కూడిన ఈ రోప్ జర్నీ పర్యాటకులకు మరిచిపోలేని అనుభూతినిస్తుంది.

రోప్-వే ద్వారా పాతాళగంగకు చేరుకున్న తర్వాత అక్కడ ఏర్పాటు చేసిన ప్రత్యేక బోటులో పాతాళగంగలో సరదాగా బోటింగ్ చేసి అక్కడి నుండి పక్కనే ఉన్న ట్రైబల్ మ్యూజియంకి చేరుకుంటారు. ఆ మ్యూజియంలో శ్రీశైల పుణ్యక్షేత్ర విశిష్టతకు కారణమైన అనేక నిజాలు అక్కడ ఇంకా సజీవంగానే ఉన్నాయి. ట్రైబల్ మ్యూజియంలో నల్లమల్ల అడవుల్లో స్వామిని నెలకొల్పి నిత్యం పూజలు చేసిన మొదటి శ్రీశైల పూజారి అయిన మల్లన ప్రతిమ, అడవి జాతి అనవాళ్లను కాపాడే గిరిజనుల ప్రతిమలు సహజత్వానికి ఏ మాత్రం తీసిపోని విధంగా ఉంటాయి. వాటన్నింటినీ చూస్తుంటే స్వచ్ఛమైన అచ్చమైన పల్లెటూరి వాతావరణం ఉట్టిపడుతుంది.

sorce: eXpresstv

రెండు రోజుల్లో... సాగర్ - శ్రీశైల సందర్శనం

Sakshi

హాయిగా వెళ్లి రండి!

సుందరమైన ప్రదేశాలకూ, ఆధ్యాత్మిక సౌరభాలకూ తెలుగు నేల పెట్టింది పేరు. నాగార్జునసాగర్ వద్ద కృష్ణానది పరవళ్లనూ, శ్రీశైలంలో మల్లన్ననూ చూసి తరించాలనుకునేవారికి ఆంధ్రప్రదేశ్ పర్యాటక శాఖ రెండు రోజులకు గాను ఓ కొత్త ప్యాకేజీని రూపొందించింది.

మొదటి రోజు హైదరాబాద్ నుంచి నాగార్జునసాగర్‌కు రోడ్డుమార్గాన నాన్ ఎ.సి. కోచ్‌లో ప్రయాణం. నాగార్జున సాగర్ డ్యామ్ సందర్శన, నాగార్జునకొండ మ్యూజియానికి లాంచీలో షికారు. అనంతరం నాగార్జునకొండ సందర్శనం, అటు తర్వాత నాగార్జున సాగర్ నుంచి శ్రీశైలానికి లాంచీలో ప్రయాణం. అక్కడి హరిత హోటల్‌లో బస, మల్లికార్జునస్వామి దేవాలయ సందర్శన, రాత్రి భోజనం. మరుసటి రోజు ఉదయాన ఆలయ సందర్శన (కావాలనుకున్నవారికి...), అల్పాహారం, పాతాళగంగ రోప్‌వే సదుపాయం, గిరిజన మ్యూజియం సందర్శన, మధ్యాహ్నం భోజనం. ఫర్హాబాద్ అటవీ (టైగర్ వ్యూ పాయింట్) సందర్శన అనంతరం హైదరాబాద్‌కు తిరుగు ప్రయాణం.

 హైదరాబాద్ నుంచి శ్రీశైలం మీదుగా నాగార్జున సాగర్‌కు వెళ్లి తిరిగొచ్చే ప్యాకేజీ కూడా ఉంది.

 ఈ ప్యాకేజీలో:   బుధవారం: పెద్దలకు (ఒకరికి): రూ.2,900, పిల్లలకు  (3 ఏళ్ల వయసు నుంచి10 ఏళ్ల వయసు లోపు) (ఒకరికి) రూ.2,300 రుసుము.
   
 శని, ఆదివారాలు: పెద్దలకు (ఒకరికి) రూ.3,200, పిల్లలకు (ఒకరికి) రూ. 2,500గా రుసుము నిర్ణయించారు. ప్రయాణంలో: నాన్ ఎ.సి. కోచ్, క్రూయిజ్, నాన్ ఎ.సి. గదిలో బస (ఇద్దరికి), భోజనం (శాకాహారం).
   
 ఇక, నాగార్జున సాగర్ నుంచి శ్రీశైలానికి (వన్ వే) లాంచీలో ప్రయాణానికి చార్జీలు, మధ్యాహ్న భోజనం, స్నాక్స్‌తో కలిపి...
 పెద్దలకు: (ఒకరికి) రూ.1,000, పిల్లలకు: (ఒకరికి) రూ.800 రుసుము.
   
 దర్శన టికెట్ చార్జీలు అదనం.
   
 మరిన్ని వివరాలకు: హైదరాబాద్: బషీర్‌బాగ్ ఆఫీస్ ఫోన్: 040-66746370, సెల్: 98485 40371

 పర్యాటక భవన్, బేగంపేట్: ఫోన్ నం. 040-23414334, 98483 06435
   
 ఆంధ్రప్రదేశ్ పర్యాటక అభివృద్ధి శాఖ టోల్ ఫ్రీ నం: 1800 42545454
 

మనకు తెలియని మన నాయకురాలు

Posted  భూమిక
లకుమ
తొలి మహా మంత్రిణి నాయకురాలు నాగమ్మ అనటంలో వై.హెచ్‌.కె. మోహనరావు (పుస్తకరచయిత) లాగే నాకు ఎటువంటి సందేహమూ లేదు. ముందుగా వారికృషికి అభినందనలు నా పక్షానా, స్త్రీ వాదుల పక్షానా.
దాదాపు వెయ్యేళ్ళ కిందట ఒక స్త్రీ అందునా భర్తను కోల్పోయిన స్త్రీ ఒక రాజ్యానికి మహామంత్రిణీ కాగలిగిందంటే అది ఆమె ప్రతిభకు తార్కాణం. ఆమె నాయకత్వాన్ని అంగీకరించిన అప్పటి ప్రజల సహృదయతకు దర్పణం.
నాగమ్మ తండ్రి రామిరెడ్డి కరీంనగర్‌ జిల్లా, పెగడపల్లి మండలం, అరవెల్లి గ్రామం నుండి తనబావమరిది మేకపోతుల జగ్గారెడ్డి వుంటోన్న పల్నాడులోని జిట్టగామాలపాడు గ్రామంకు రావటంతో నాగమ్మ గురించిన పుట్టు పూర్వోత్తరాల సమాచారం కొంత మనకు లభిస్తుంది.
శివభక్తుడైన గోపన్న మంత్రి వద్ద చదువుతో పాటు సాముగరిడీలు, ధనుర్విద్య, అశ్వశిక్షణ పొందడం, సంస్కృతాంధ్ర, కన్నడ, తమిళ భాషల్లో పాండిత్యం సంపాదించడం, తత్వశాస్త్రం, రాజనీతిశాస్త్రం అధ్యయనం చేయడం చూస్తే నాగమ్మ బహుముఖ ప్రజ్ఞ అవగతమౌతుంది. వెయ్యేళ్ల నాడే ఆధ/నిక స్త్రీ లక్షణాలను అందిపుచ్చుకున్న నాగమ్మ ఆనాటి స్త్రీల కంటే వెయ్యేళ్ళు ముందున్నదన్నది నిజం. నాగమ్మ జీవన నేపథ్యం చూసినప్పుడు ఈమెతో పోల్చటానికి ఆకాలంలో భారతాన నాకు ఒక్కరూ దొరక్కపోవటం విచారంగానూ, సంతోషంగానూ వుంది.
చిన్నతనంలోనే తల్లిని పోగొట్టుకోవడం ఆమె దురదృష్టాన్ని తెలియపరుస్తుంది. ఇంక భర్త సింగారెడ్డి అకాల మృతి ఆమె దురదృష్టానికి పరాకాష్ట నాగమ్మ లౌకిక వ్యవహారాల్లోకి మళ్ళటానికి ప్రధాన కారణం ఒక చెరువు త్రవ్వకంలో జరిగిన రాజకీయ కుట్రలో భాగంగా బ్రహ్మన్న తండ్రి దొడ్డ నాయుడు, రామిరెడ్డి సాగు భూమిని ఎంపిక చేయడం, ఆ ప్రయత్నాన్ని అడ్డుకునే ఘర్షణల్లో తండ్రి రామిరెడ్డి, మామ జగ్గారెడ్డి ప్రాణాల్ని కోల్పోవడం ఒక పెను విషాధం. ఒక తీరని దుఃఖం, దీని కంతకు కారణం మన చేత ‘చాపకుటితో సమతను నేర్పెను నాటి పలనాటి బ్రహ్మన్న’ అని కీర్తింపబడుతున్నవాడు. ఇక్కడ మనం ఒకసారి శ్రీశ్రీ ‘దేశచరిత్రలు’ మననం చేసుకుంటే మనకు కొంత జ్ఞానోదయం కొత్తగా పల్నాడు విషయంలోనూ కలుగుతుంది. చరిత్రను ఎంతగా వక్రీకరించవచ్చునో ఈ పుస్తకం చదివితే అవగతమవుతుంది.
ఈ పుస్తకానికి సంబంధించి కొన్ని ముఖ్య రిఫరెన్సులను చివర్లో మన ముందు వుంచిన రచయిత కృషిని, ముందుచూపును మనసారి అభినందిస్తున్నాను.
ఇది చదివాక నాగమ్మ పట్ల నాకు అంతకుముందు లేని ప్రేమ, అభిమానం కలిగాయి. అందిరలాగే నాకూ వున్న కొన్ని అపోహలు తొలిగిపోయాయి.
నాగమ్మ మనోధైర్యం అచంచలం, అనూహ్యం. అనితర సాధ్యం కూడా. బ్రహ్మనాయుడు బంధుగణం అక్రమంగా దాచిన (మన రాజకీయ నాయకుల్లాగే) రాజ్యసంపదను తిరిగి ఖజానాకు రాబట్టడం, ఆమె దేశభక్తికి నిదర్శనం. స్విస్‌ బాంకుల నుండి మన సంపదను తిరిగి తీసుకురాలేని మన పాలకులు నాగమ్మ కాలిగోటికి కూడా సరిరారు. నలగాముడు విచారంలో వున్నప్పుడు అర్జునుడైతే, అప్పుడల్లా ధైర్యవచనాలు పలికిన నాగమ్మ సాక్ష్యాత్తూ శ్రీ కృష్ణుడే. ఎప్పటికప్పుడు వ్యూహాలు మార్చుకోవడం ద్వారా బ్రహ్మన్నకు తరచు నాగులేటి నీరు తాగించింది నాగమ్మ.
కోడిపందాలలో (ఇవి పానగల్లు కోళ్ళు), బ్రహ్మనాదులు 4 ఏళ్ళు (ఏడేళ్ళకు గాను) రాజ్యం విడిచి వనవాసం వెళ్ళడం ఇట్లాంటి సంఘటనలు మనకు మహాభారతంలోనే కనబడతాయి. అడవులకు వెళ్ళినా ఇక్కడ బ్రహ్మన్న వర్గాన్ని పాండవులతో పోల్చడానికి లేదు. చాలా సందర్భాల్లో మనం బ్రహ్మనలో దుర్యోధనుడ్ని చూస్తాం. బాలచంద్రుడు విషయానికొస్తే మాత్రం బ్రహ్మన్న సాక్షాత్తు ధృతరాష్ట్రుడే. ఇంక నాగమ్మ ద్రౌపది కష్టాలు, అవమానాలు పడ్డది. ద్రౌపది లాగే నాగమ్మ శక్తి స్వరూపిణి.
బ్రహ్మన్న అనుచరులు గోసంగులు (మాదిగలు) ధర్మం నాయకురాలి వైపే వుందనటం, కీలక సమయాల్లో తమ సహాయ నిరాకరణను ప్రకటించటం వారి విచక్షణకు నిదర్శనంగా చెప్పుకోవచ్చును. ఇప్పటికీ మాదిగలు ధర్మ పోరాటం చేయటం బహుశా అప్పటి స్ఫూర్తేనేమో? నాగమ్మ ఆమెగా సంధికి రావటం, బ్రహ్మన్న అనుచిత కోర్కెలను ఆమె అంగీకరించటం గోసంగులను ధర్మం వైపున వుండేలా కట్టిపడేశాయి. ఆమె పై మనం ఇంకా ఎందుకు యుద్ధం చేయాలి? అకారణంగా ఎవరి తలలు నరకాలి? అనటం వారి ధర్మ నిబద్ధతను తెలియజేస్తోంది. నాగమ్మ ఇట్లా అన్ని వర్గాల మనసులను గెలిచింది కాబట్టే యుద్ధంలోనూ గెలిచింది. చాలా సందర్భాల్లో బ్రహ్మానాయుడి అంతరాత్మను గెలుచుకునే వుంటుంది. బ్రహ్మనాయుణ్ణి సత్యపీఠం ఎక్కిస్తే ఈ విషయం ఆయన నోటివెంటే మనం వినొచ్చును.
నాయకురాలి చేతిలో శీలం బ్రహ్మనాయుడు ఒరిగాడని ఈ వ్యాసకర్త, రచయితతోనూ, తిరుపతి, మద్రాసు ప్రాఛ్యలిఖిత వ్రాతప్రతులతోను ఏకీభవిస్తున్నాడు. మహావీరులని ప్రచారం గావించబడ్డ బ్రహ్మన్న పక్షంలోని వారంతా నాయకురాలి పక్షం వారిచేత హతులయ్యారన్నది కూడా సత్యదూరం కాదు.
వీటనన్నింటినీ ఆమె దౌత్య సంబంధాలు నెరపిన తీరు బలపరుస్తోంది. ఒక్క మాచర్లతో తప్ప మిగిలిన ఏ రాజ్యంతోనూ నాగమ్మకు పేచీలు లేకపోవడం యుద్ధంలో చాలామంది రాజులు నాగమ్మకు వెన్నుదన్నుగా నిలవడం చూస్తే నేటి ప్రజాస్వామ్య లక్షణాన్ని, ధర్మాన్ని రక్షించటంపట్ల వారి కర్తవ్యదీక్షనూ ఆనాడే ప్రజలు చూడగలగడం అది వారి అదృష్టం.
వ్యూహప్రతివ్యూహంలోనూ, యుద్ధతంత్రంలోనూ నాగమ్మ ఎంత అందె వేసిన చేయో నల్లగొండ నుండి మేళ్ళవాగు కనుమ వరకూ పొడవాటి నగులేరూ చెప్తాయి.
బహుళ ప్రచారంలో వున్నట్లు (సినిమాల్లో చూపినట్లు కూడా) నాగమ్మ పదవి కోసం వెంపర్లాడిన మాట నిజం కాదు. ఇప్పటి నాయకురాళ్ళు (33%లేకుండానే)నాగమ్మను చూసైనా తెలుసుకోవాలి. అందివచ్చిన అవకాశాన్ని అందిపుచ్చుకోవడం విజ్ఞత. అట్లాంటి విజ్ఞతనే నాగమ్మ ప్రదర్శించింది.
అనుగురాజు కోరుకోమన్న వరాన్ని మొదట సున్నితంగా తిరస్కరించడం చూస్తే ఆవిడలో ఒక విరాగిని కనిపిస్తుంది. ఒత్తిడి కారణంగానే మంత్రి పదవిని స్వీకరించడం, యుద్ధానంతరం విజయం సాధించినా మంత్రి పదవిని కాదనడం చూస్తే పదవీ కాంక్షతో ఆమె ఎన్నడూ రగిలిపోలేదు బ్రహ్మన్నలా అని చెప్పుకోవచ్చును.
చివరి రోజుల్లో స్వగ్రామంలో ప్రజా సేవలో, దైవచింతనలో గడపడం చూస్తే ప్రజలతో, ప్రజలమధ్యన, ప్రజల కోసం బతకాలనుకున్న నాగమ్మ ఎప్పటికీ ప్రజల మనిషే. బందిపోట్లు తరచు తన గ్రామం మీద దాడి చేస్తుంటే ప్రజలందర్నీ ఒక త్రాటిపై నడిపి నిన్న విడిచిన పోరాటం నేడు అందుకొనక తప్పదని పల్నాటి ప్రజలకు చాటి చెప్పిన వీరనారి నాగమ్మ. గురజాలలో నాగమ్మ దూబచెరువు త్రవ్విస్తే మనం ఒక చెరువులోనూ పూడిక తీయించలేకున్నాం. ఆమె జన్మస్థలం అరవెల్లిలో నాగమ్మ పేరున గుడీ, వాగూ పిలువబడటం అదీ వెయ్యేళ్ళ తర్వాత కూడా ఓ గొప్ప చారిత్రక విశేషం.
చివరగా ఒక్కమాట, ఒక స్త్రీని తొలి మహామంత్రిణిగా అంగీకరించిన, ఆనాటి పల్నాడులోని ప్రతి పౌరునికీ శిరసు వంచి పాదాభివందనం చేస్తున్నాను. ‘నాగమ్మ’ పేరున ఒక నవలను తేవాలని రచయితను తెలుగు ప్రజలందరి తరపునా కోరుతున్నాను. అట్లాంటి నవల మీదా ఇప్పట్లాగే తప్పక నా అభిప్రాయాన్ని మీ అందరితో పంచుకుంటాను.
‘పల్నాటి యుద్ధం’ సినిమాను నాగమ్మ (నాయిక) ప్రధానంగా పునః నిర్మించే బాధ్యతను పల్నాడులోని మనసున్న మా రాజులు మరియు కోటీశ్వరులు చేపట్టాలని ఈ పుస్తకాన్ని ప్రతి ఒక్కరూ తప్పక చదవాలనీ కోరుతున్నాను.

Palnadu Regions- Palnati Brahma Naidu

Palnadu region is located in current Guntur District, with Krishna river forming its western as well as northern borders, in Andhra Pradesh (Close by and east of Nagarjunasagar / Deverakonda region of Nalgonda dist).
During the said period, some six Velama women are said to have commited 'Sati' by jumping into the funeral fire after the death of their warrior husbands in the battle to capture one Arangetla fort from rival forces in Palnadu region.

'PALNATI' RECHERLA BRAHMA NAYUDU, a valiant fighter, both his father Dodda Nayudu and later he himself were appointed and served as ministers for the then ruling Raju clans in Palnadu area like Alugu Raju. He has strived for progressive and egalitarian ideals in medieval times, ruled as a minister on behalf of minor sons of Alugu Raju from Macherla, a town in Palnadu region close to Guntur - Nalgonda district border.
Brahmanna, as he is popularly called is a staunch Vaishnavite and a devotee of Chennakesava. He was responsible for construction of Chennakeshava Swami temple in Macherla town which is popular even today among the people there.
Brahmanna is said to have adopted a son, a brave warrior called Kannamma, a Mala by caste, as he was childless for a long time.
Peddanna Bada Raju, brave warrior, son of Dodda Nayudu (then minister of Alugu Raju) and elder brother of Brahma Naidu, a velama by birth but given in adoption to then ruler Alugu Raju, and brought up as a Raju by his foster father. He later on said to have married a Raju girl, upsetting his Raju in-laws and their relatives who were not aware of his original caste, come together, decide and vow to kill him at any cost. But Peddanna is said to have defeated single handedly nearly more than one hundred such warriors.

The deceitful infamous 'Nayakuralu' Nagamma, a widow, is the minister for then rulers (Nalagama Raju and Narsinga Raju etc) of Gurajala , a small town in Palnadu region.
Brahmanna along with his troops lives in exile for six and half years after loosing Macherla to Nagamma in a cock fight. He is said to have lived first three years of his exile period along with his brothers and other warriors in and around Deverakonda region of Nalgonda district and said to have established a town called 'Mandadi' there. His two brothers are said to have founded two other towns in the region. Nagamma said to have sent some fierce Boya warriors from Palnadu region to set the new town Mandadi on fire but they failed to carry out her orders. Brahmanna decided to move from there and lived the the next three and half years of his exile period just south of his original Palnadu region border in Guntur district in a village called 'Medapi'.
Brahmanna's sister, Chellamma, is said to have married into a Raju family of Kalyan descent and her son Alla Racha Mallu, a Raju, was later on sent as a peace missionary for negotiations between Brahmanna and Nagamma. He is said to have secretely food poisoned to death by Nagamma and said to have never returned back.
Battle of Palnadu - (1182) at Karempudi village, in Palnadu region, between the former rulers of Macherla and then rulers of Gurajala of Palnadu region at the end of exile period by Brahmanna and failure of peace negotiations and unexpected death of his nephew, Alla Racha Mallu, at the hands of Nagamma. 'Palanati' Recherla Balachendrhrudu (Kaliyuga abhimanyu), son of Brahma Nayudu born after Brahmanna being childless for a long time, fought the Palnadu Battle ferociously and died at a very young age. His wife is said to have attempted to commit 'Sati' but did not succeed.The Battle of Palnadu is remembered and propagated through 'Burra Katha' even today by the people of Palnadu region, and through an annual gathering at the battlefield in Karempudi village to pay respect to warriors

పల్నాటి వీరారాధన ఉత్సవాల్లో మందపోరు

పల్నాటి వీరారాధన ఉత్సవాల్లో మందపోరు

 పల్నాటి ఉత్సవాల్లో మూడోరోజైన మందపోరు  జరిగింది. బ్రహ్మనాయుడు, మలిదేవరాజు కోడిపోరులో ఓడిపోయి అరణ్యవాసం చేసేందుకు మందాడి గ్రామంలో వెళ్లి అక్కడే స్థిరనివాసం చేసుకుని ఉంటాడు. సుఖశాంతులతో కాలాన్ని గడుపుతాడు బ్రహ్మనాయుడు. నాగమ్మ పసిగట్టి బ్రహ్మనాయుడు వైభవాన్ని జీర్ణించుకోలేక పల్నాడు విడిచిపెట్టి వెళ్లినవారు ఇబ్బందులు పడాలేతప్ప సుఖశాంతులతో ఉండకూడదని నలగామరాజుకు హితభోద చేస్తుంది. బ్రహ్మనాయుడిని ఎలాగైనా వదిలిపెట్టకూడదని మండాది గ్రామంపై దాడి చేసేందుకు పన్నాగం పన్ని అర్థవీడులోని వీధులపర్నిడు చంచునాయకుడితో కుమ్మకై బ్రహ్మనాయుడిపై యుద్ధానికి పంపుతుంది నాగమ్మ. పర్నిడు తండ్రిని బ్రహ్మనాయుడు హతమార్చుతాడు. బ్రహ్మనాయుడు రహస్యంగా ఆవుల మందతో ఆనందంగా ఉంటున్నాడు. లంకన్న గోవులు కాసేందుకు వెళ్తాడు. పర్నిడు ఆవుల మందను చెదరగొట్టి వాటిని గురజాలవైపు తోలుకుని వచ్చి లంకన్న కత్తులు, బడిశలతో దాడి చేస్తాడు. ఓ చెన్నకేశవా, వీర్ల అంకమ్మతల్లి అంటూ బ్రహ్మనాయుడు రాకకోసం ఎదురు చూస్తాడు. బ్రహ్మనాయుడు కన్నమదాసును వారికి ఎదురు దాడికి పంపిస్తాడు. లంకన్నకు బ్రహ్మనాయుడు ప్రాణప్రతిష్ఠ చేస్తాడు. వీరచారవంతులు తమ కొణతములతో గ్రామోత్సవం చేశారు. వీర్ల అంకమ్మదేవాలయం, వీర్ల దేవాలయం, చెన్నకేశ దేవాలయాల్లో ప్రజలు మొక్కు బడులను తీర్చుకున్నారు. ఈ కార్యక్రమంలో పీఠాధిపతి తరుణ్ చెన్నకేశవ అయ్యవారు. పీఠం నిర్వాహకులు విజయ్, వీరచారవంతులు పాల్గొన్నారు.

పల్నాటి వీరుల ఉత్సవాలు

పల్నాటి వీరుల ఉత్సవాలు

 చిన్నచిన్న రాళ్ళు..చిల్లరదేవుళ్లు, నాగులేటి నీళ్ళు..నాపరాళ్ళు, 

సజ్జసన్నసంగటి..తినలేను ఓచెన్నకేశవ అన్నాడు అనాటి మహాకవి శ్రీనాధుడు. 

అలాంటి మహానీయుడు సంచరించిన ప్రాంతమే కార్యమపూడి. పల్నాటి రణభూమి కారంపూడి. వీరులగుడి వద్ద  11వ శతాబ్ధాంలో జరిగిన పల్నాటి యుద్ధంలో మృతి చెందిన 66మంది మృతవీరుల ఆత్మశాంతికోసం జరిగే ఉత్సవాలే పల్నాటి వీరుల మహోత్సవాలు, కుల, మత, వర్గ విభేదాలు లేకుండా సమ సమాజ స్థాపనకోసం కృషి చేసిన వ్యక్తి బ్రహ్మనాయుడు. మాల కన్నమదాసును సర్వసైన్యాధ్యక్షుడిగాచేసి, దళితులను ఆలయప్రవేశం చేయించి, సహపంక్తి భోజనాలను ఏర్పాటుచేసిన మహానీయుడు బ్రహ్మనాయుడు. తనదే పైచేయి, తను చెప్పిందే వేదంగా పాటించాలని శాసించే నాయకురాలు నాగమ్మ. బ్రహ్మనాయుడు-నాగమ్మల మధ్య జరిగిన యుద్ధమే పల్నాటియుద్ధం. కారంపూడి వేదికగా జరిగిన పల్నాటి యుద్ధం ప్రపంచ చరిత్రలో రక్తాక్షరాలతో పల్నాటి పౌరుషానికి వీరుల త్యాగబలానికి నిదర్శనంగా నిలిచింది. పల్నాటి యుద్ధానికి దారితీసిన పరిస్థితులు, ఆనాటి మహాభారత యుద్ధపరిస్థితులతో సరిపోల్చవచ్చు. నాటి పాచికలాటలో ఓడిన పాండవులు అరణ్యవాసం చేయగా, పల్నాటి వీరులు కోడిపందాల్లో ఓడి, రాజ్యాలను వీడి అడవిబాట పట్టారు. అందుకే పల్నాటి యుద్ధం కురుక్షేత్రంగా పేరొందింది. మాచర్లను పరిపాలించిన మలిదేవరాజువద్ద బ్రహ్మనాయుడు, గురజాలను పరిపాలించిన నలగామునివద్ద నాయకురాలు నాగమ్మలు మంత్రులుగా పనిచేశారు. ప్రపంచ చరిత్రలో తొలి మహిళా మంత్రి నాగమ్మకావడం పల్నాటిప్రాంత ప్రజలు చేసుకున్న అదృష్టం. వీరగంధం తెచ్చినమయ, వీరులెవరో లేచిరయండయ్యా అంటూ పల్నాటిప్రాంతం గురించి పాడుతుంటే వీరావేశంతో శరీరం గగురపొడుస్తుంది. పల్నాటి ప్రాంతంలో సర్వమత సమానత్వం తేవాలనే బ్రహ్మనాయుడి ఆశయం పూర్తిగా నెరవేరకముందే యుద్ధం ముగిసింది. యుద్ధంలో చనిపోయిన వీరనాయకులకు లింగప్రతిష్ఠ చేసి, వీరారాధనోత్సవాలను జరిపించాలని పిడుగువంశంవారిని వంశపారంపర్యంగా ఏర్పరచి, గుత్తికొండ బిలానికి తపస్సుకు వెళతాడు బ్రహ్మనాయుడు. నాగులేరు ఒడ్డున పల్నాటివీరులైన 66మంది వీరనాయకుల శిలలకు గుడిని నిర్మించి, యుద్ధంలో పాల్గొన్న వీరులకు ఈనాటికి వీరపూజలు చేస్తూనే ఉన్నారు. మృతవీరులకు ఆత్మశాంతి కలగాలని కారంపూడిలో  ఐదురోజులపాటు ఉత్సవాలు జరగనున్నాయి. ఈనెల రెండోతేదీన రాచగావు, మూడోతేదీన రాయభారం, నాలుగున మందపోరు, ఐదో తేదీన కోడిపోరు, ఆరున కల్లిపాడుతో ఉత్సవాలు ముగుస్తాయి. ఉత్సవాలకు రాష్ట్ర నలుమూలలనుండి వీరాచారవంతులు తమ కొణతములు (దైవాలు) తీసుకువస్తారు. నాగులేరు (గంగధారిమడుగు)లో స్నానం చేయించి తమ మొక్కులు తీర్చుకుంటారు. పీఠాధిపతి తరుణ్ చెన్నకేశవ అయ్యవారు ఉత్సవాలకు అన్ని ఏర్పాట్లు చేశారు.

పల్నాటివీరులకథ

పల్నాటివీరులకథ

ద్రుతతాళంబున వీరగుంభి తకధుం ధుం ధుం కిటాత్కార సం
గతి వాయింపుచు నాంతరాళిక యతిగ్రామాభిరామంబుగా
యతిగూడం ద్విపదప్రబంధమున వీరానీకముం బాడె నొ
క్కత ప్రత్యక్షరముం గుమారకులు ఫీట్కారంబునం దూలగన్‌

గర్జించి యరసి జంఘా కాండయుగళంబు
వీరసంబెటకోల వ్రేయునొకడు
ఆలీఢ పాదవిన్యాస మొప్పగ వ్రాలి
కుంతాభినయము గైకొను నొకండు
బిగువు గన్నుల నుబ్బు బెదరుచూపుల తోడ
ఫీట్కార మొనరించు బెలుచ నొకడు
పటుభుజావష్టంభ పరిపాటి ఘటియిల్ల
ధరణి యాస్ఫోటించి దాటు నొకడు

ఉద్ది ప్రకటింప నొక్కరుండోలవాడు
బయలు గుర్రంబు భంజళ్ళ బరపు నొకడు
కొడుము దాటింపుచును బెద్దగొలువు లోన
పడతి పల్నాటివీరుల పాడునపుడు

కులము దైవతంబు గురిజాల గంగాంబ
కలని పోతులయ్య చెలిమికాడు
పిరికికండ లేని యరువదియేగురు
పల్లెనాటి వీరబాంధవులకు

ఆరువల్లి నాయినారి దుర్మంత్రంబు
కోడిపోరు చాపకూటి కుడుపు
ప్రథమకారణములు పల్నాటి యేకాంగ
వీరపురుష సంప్రహారమునకు

పచ్చనిపిండి గందమును బాలముసేసయు నెర్రపూవులన్‌
గ్రుచ్చిన కంఠమాల్యములు గొప్పుగ నల్లిన వేణిబంధముల్‌
కచ్చుల వీరసంబెటయు క్రొత్త మణుంగగు కాసెపుట్టమున్‌
రచ్చల కెక్కినట్టి రసణంబులు వీరకుమార కోటికిన్‌

నల్లంగొండయు నాగరి
కల్లును ధరణీస్థలిం బ్రగల్ఫస్థలముల్‌
పల్లేరు నాగులేరును
పల్లె క్ష్మాకాంత యెల్ల ప్రారంభంబుల్‌

ఇచ్చోట భుజియించి రేకకార్యస్తులై
సామంతనృపతులు చాపకూడు
ఇచ్చోట జింతించె నిచ్చ నుపాయంబు
నళిణాక్షి యార్వెల్లి నాయురాలు
నిజ మనుశుద్ధికై నిప్పులయేటిలో
నోలాడె నిచ్చోట బీలసాని
ఇచ్చోట బోరిరి యిల పణంబుగ గొల్ల
సవతితల్లుల బిడ్డ లవనిపతులు

ధీరులగు వారలేవురు వీరపురుషు
లై మదోద్ధతి నిచ్చోట నాజి బడిరి
యనుచు జెప్పుదు రైతిహ్య మచట నచట
జనన పెద్దలు పల్లెదేశములయందు

చిత్తము గూర్చి మాచెరలచెన్నుడు శ్రీగిరిలింగముం గృపా
యత్తత జూడ ముల్కివిషయంబునకా మహిమంబు చెల్లెగా
కుత్తరలోన మింట జలముట్టిన మాత్రన నాపరాలలో
విత్తిన యావనాళ మభివృద్ధి ఫలించుట యెట్లు చెప్పుమా

మగసింగంబులు సంగరాంగణములన్‌ మత్తిల్లి రున్మత్తులై
జగదేకస్తుతు లంచు నేమిటికి సంశ్లాఘింప నా భూమిలో
చిగురుంబోడుల కాపుగుబ్బెతల నక్షీణప్రభావంబునన్‌
మగసింగంబులగా నెరుంగుదురు పుంభావ ప్రసంగంబులన్‌

'తొలి మహామంత్రిణి నాయకురాలు నాగమ్మ'

సాహిత్యం కల్పనీకం కానీ చరిత్ర ఆధారభూరితం. చరిత్రను సాక్షాత్కరింపచేయాలంటే నిఘంటువుల వంటి ఆధారాలు ఆవశ్యం. అదీ సహస్రాబ్దినాటి పల్నాటి చరిత్రకు సంబంధించిన ప్రధానాం శం. అందునా తొలి నాలుగు శతాబ్దాల పాటు అక్షరరూపం. గ్రంధస్థంకు నోచుకోక పామరజనుల నోళ్ళలో జాలువారుతూ కాలం గడిపిన చరిత్ర తమకు అనుకూలంగా ఆయా కాలాలకు అనుగుణంగా వాస్తవ చరిత్రకు మెరుగులు దిద్దే ప్రక్రియలో ఒక వర్గం చీకటి కోణంలోకి నెట్టివేయడం జరిగిందని ఒక్క మాటలో చెప్పడం తొలుత రుచించకపోయినా తొలి మహామంత్రిణి నాయకురాలు నాగమ్మ గ్రంథంలో రచయిత వై.హెచ్‌.కె. మోహన్‌రావు చూపిన ప్రామాణికాలు ప్రతి ఒక్కరిలో సరికొత్త కోణాన్ని ఆవిష్కరిస్తాయనడంలో సందేహం లేదు. ఆర్భాట ప్రచారాలు, పిడివాదం వంటి వాటితో బ్రహ్మనాయుడు అప్పట్లోనే గ్లోబల్‌ ప్రచారాలు అనే పదావికి నాంది పలికాడన్న మదిలో కలుగక తప్పదు. పల్నాటి చరిత్రపై పలువురు కవులు చరిత్రకారులు రచించారు. అందులో నూటికి తొంబైమంది మంత్రి బ్రహ్మనాయుని కీర్తించే దిశలో నాగమ్మ వర్గాన్ని చిన్నచూపు చూడడమే కాకుండా ప్రతి నాయకగా చూపడంలో పోటీపడ్డారని చెప్పక తప్పదు. 11వ శతాబ్ధకాలంలో ఆనాటి సామాజిక పరిస్థితుల్లో సామాన్య కుటుంబం నుండి వచ్చిన ఒక సాధారణ స్త్రీ అందునా బాల వితంతువు. మంత్రిస్థాయికి ఎదగడం, వ్యూహాలు, ప్రతివ్యూహాలతో సమర్ధపాలన యుద్ధనైపుణ్యాలతో స్త్రీజాతికే మణిదీపంలా బాసించింది. పల్నాటి చరిత్రలో వెలుగుచూడని అంశాలెన్నో వున్నాయి. చరిత్రలోని అంశాలను తమకు అనుగుణంగా మార్చుకోవడం కోసం ఏకంగా ప్రచారానికి వీర విద్యావంతుల పేరిట బ్రహ్మనాయుడు బృహత్తర ప్రచారశాఖనే ప్రారంభించారు. అలాగే మహిమలు, మహత్యాలు ఆవిష్కరించేలా కారంపూడిలో ఒక వీరాచార పీఠాన్ని ఏర్పరిచారు. అది కొనసాగేందుకు భారీగా భూసంతర్పణలు చేసారు. ఆనాటి శైవ వైష్ణవ మతాల మధ్య వైరుధ్యాలను తన రాజకీయంలో పాచికలు చేసుకున్నాడని నిరూపించడంలో రచయిత సఫలీకృతులయ్యారు. అనుగురాజు హత్యపై అల్లిన అవతారగాధ, పల్నాడును ముక్కలు చేసిన స్వార్ధచింతన, కోడిపోరు, వ్యూహా ప్రతివ్యూహాలు, కోడిపోరు ఓటమి నిబంధనలను తుంగలో తొక్కుతూ మండాది అడువుల్లో అరణ్యవాసం చేయడం, మందపోరులో పల్టీడుచు మట్టుపెట్టడం రాయబారిగా అల రాజును పంపడం వంటి బ్రహ్మనాయుని చర్యల వెనుక అతని పెద్దరికాన్ని సైతం ప్రశ్నించే నిజాలే దాగిఉన్నాయి. ధర్మం నాయకురాలి వైపు ఉందని బ్రహ్మన అనుచరులైన గోసంగులు అనడం ఇందుకు తార్కాణంగా పేర్కొనవచ్చు. బ్రహ్మనాయుడి యుద్ధాన్మాదమే పల్నాడను పీనుగుల గుట్టగా మార్చడానికి దారితీసింది. తుకు పరాజయాన్ని కూడా తన విజయంగా ప్రచారం చేసుకున్న బ్రహ్మన్న వర్గ ప్రచారాన్ని సశాస్త్రీయంగా సాక్ష్యా ధారాలతో గ్రంధకర్త ఆవిష్కరించ గలిగారు. ఇందుకోసం లెక్కకు మించిన గ్రంధాలను ఆశ్రయించారు. శ్రీనాధ మహాకవి వీరోచితమైన పలనాటి వీరచరిత్ర మొదలు చిట్టిబాబు 'పల్నాటి మహాభారతం' పింగళి లక్ష్మీకాంతం, పల్నాటి వీరచరిత్ర, చిలుకూరి వీరభద్రకవి నాయకురాలి దర్బం, ఆండ్ర శేషగిరిరావు ఆంధ్రనారీమణలు కపిలవాయి లింగమూర్తి, లల్లాదేవి నాయకురాలు డా||బి.ఎస్‌.ఎల్‌. హనుమంతరావు, ఆంధ్రుల చరిత్ర డా||తంగిరాల వెంకటసుబ్బారావు, తెలుగు వీరగాధా కవిత్వం-పల్నాటి వీరకధాచక్రం' గుర్రం చరిత్ర, వినుకొండ వల్లభరాయుడు క్రీడాబిరామం వంటి గ్రంధాలోని పలు అంశాలను ఆధారాలుగా చూపారు. విదేశీ చరిత్రకారుడు పి.డి.ఆచారి పల్నాటి వీరచరిత్ర స్వర్ణవాచస్పతి హైహయ రాజుల పాలనలో పల్నాటి చరిత్ర, వినుకొండ వల్లభరాయుడు క్రీడాభి రామం వంటి గ్రంధాలలోని పలు అంశాలను రచయిత ఆధారాలుగా చూపారు.

దేశ విదేశీ చరిత్రకారులతోపాటు శాసనాలు, సాహిత్యం, జానపాద గాధల నుండి సమాచారాన్ని సేకరించి విశ్లేషణ చేయటం ద్వారా పల్నాటి చరిత్రను సరికొత్త కోణంలో ఆవిష్కరించటంలో రచయిత వై.హెచ్‌.కె. సఫలీకృత మయ్యారు. రచయిత వై.హెచ్‌.కె.మోహన్‌రావు పల్నాడు రచయితల సంఘం అధ్యక్షులుగా కొనసాగుతున్నారు. పిడుగురాళ్ళలోని 11-61/3, జె.పి.రోడ్డు, గుంటూరు జిల్లా చిరు నామాలో నాయకురాలు నాగమ్మ పుస్తకాలు లభిస్తాయని తెలిపారు. ఈ పుస్తకంపై ఆసక్తి ఉన్నవారు ఫోన్‌నెంబర్‌ 9440154114లో సంప్రదించవచ్చునని వై.హెచ్‌.కె.మోహన్‌రావు తెలిపారు.

రసవత్తరం.. కమనీయం.. కల్లిపాడు

రసవత్తరం.. కమనీయం.. కల్లిపాడు

 ప్రపంచ చరిత్ర కలిగిన పల్నాటి వీరుల మహోత్సవాల్లో ఐదురోజు మంగళవారం కల్లిపాడు రసవత్తరంగా, కమనీయంగా జరిగింది. పల్నాటి యుద్ధంలో గోవుల మందకు కాపరిగా ఉన్న లంకన్నకు బ్రహ్మనాయుడు ప్రాణాభిక్ష పెట్టేఘట్టం జరిగింది. యుద్ధంలో మృతులైన వీరనాయుకులు గుర్తుకు వచ్చి బ్రహ్మనాయుడు గుత్తికొండ బిలం వెళ్తూ యుద్ధంలో మృతిచెందిన వారికి పిండప్రదానం చేస్తాడు. ప్రతి ఏటా మృతులను స్మరించుకోవాలని బ్రహ్మనాయుడు పిడుగు వంశీయులైన బ్రాహ్మణులను పీఠాధిపతులుగా నియమిస్తాడు. రక్తం కలిపిన అన్నపు ముద్దలను పోతురాజు గుట్ట వద్ద ఆకాశంలోకి పీఠాధిపతి ఏగురవేస్తాడు. ఆ ముద్దలను శక్తులు (్ధరులు) స్వీకరిస్తారు. వీరనాయుకులు వాడిన ఆయుధాలను ఉరేగింపుచేసి నాగులేరులో స్నానమాచరించిన తరువాత బ్రహ్మనాయుడు ఇచ్చిన తీర్థం పుచ్చుకుని పోతురాజుగుట్ట వద్ద ధీరులు వరిగిపోతారు. 900 సంవత్సరాల నుండి అనవాయితీగా జరుగుతున్న పల్నాటి వీరుల మహోత్సవాలకు వీరాచారవంతులు తరలివచ్చారు. పల్నాటి చరిత్రను కథలుగా వీరాచారవంతులు వివరించారు. ఐదురోజుల నుండి కారంపూడిలో జరిగిన పల్నాటి వీరుల మహోత్సవాలకు 11జిల్లాల నుండి వీరాచారవంతులు, పల్నాడు ప్రాంతంలోని వివిధ ప్రాంతాల నుండి ప్రజలు అధిక సంఖ్యలో పాల్గొన్నారు. ఉత్సవాల సందర్భంగా పలు సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు ఏర్పాటు చేశారు. ఎస్‌ఐ రమేష్‌బాబు అధ్వర్యంలో భారీ పోలీస్ బందోబస్తు ఏర్పాటు చేశారు. ఉత్సవాలను పీఠాధిపతి తరుణ్ చెన్నకేశవ అయ్యవారు, నిర్వాహకులు విజయ్ ఘనంగా నిర్వహించారు.

‘నాయకురాలు నాగమ్మ’ యదార్థ వృత్తాంతంపై ’ ప్రత్యేక కథనం.

‘నాయకురాలు నాగమ్మ’ యదార్థ వృత్తాంతంపై ’ ప్రత్యేక కథనం.

అధికార దాహంతో అన్యాయంగా హత్యలు చేసిన బ్రహ్మనాయుకుడు, బాలచంవూదులనే సీమాంవూధులు పల్నాటి వీరులుగా ప్రచారంలోకి తెచ్చారన్న సత్యం చరివూతను తవ్వితే కానీ తేటతెల్లం కాదు. సుమారు వెయ్యేళ్ల కిందట యావత్ భరత ఖండంలోనే తొలి మహామంవూతిణిగా వెలుగొందిన వీరనారి మన నాగమ్మ. కొందరు చరివూతవూదోహుల పుణ్యమా అని ఆమె ఒక యుద్ధోన్మాదిగా ప్రపంచానికి పరిచయం కావడం బాధాకరం. నాగమ్మ- బ్రహ్మనాయుడుల మధ్య జరిగిన పోరాట నేపథ్యం తెలిస్తే అసలు ద్రోహులు బయటపడతారు.

నాగమ్మ పుట్టినిల్లు కరీంనగర్ జిల్లాలోని పెగడపల్లి మండలం ఆర అక్కడ ఇప్పటికీ ఒక ఇంటిని నాగమ్మ గుడిగా స్థానికులు భావిస్తారు. ఆమె వారి గుండెల్లో కొలువుదీరి ఒక గ్రామదేవతలా నిత్యపూజలందుకుంటుంటే చిత్రంగా ఆమె మెట్టినింటి ఆంధ్రాలో తననొక యుద్ధోన్మాదిలా భావించే పరిస్థితులు ఉన్నాయి. సీమాంవూధులు రాసిన చరిత్ర పుస్తకాల్లోనేకాదు, వారు తీసిన సినిమాల్లోనూ నాగమ్మ వ్యక్తిత్వాన్ని వారు ఇదేలా అవమానించారు. ఏకంగా ఓ రక్తం రుచి మరిగిన రాక్షసిలా చిత్రీకరించారు. ఎందుకిలా జరిగింది..? తెలంగాణ దైవం ఆంధ్రాలో దెయ్యంలా ఎందుకు మారిపోయింది? కట్టు కథే చెలామణి అయి, అసలు చరిత్ర ఎందుకు మరుగునపడి పోయింది? చర్రిత లోతుల్లోకి వెళితే అసలైన, ఆసక్తికరమైన విషయాలు తెలుస్తాయి. అప్పుడు ఆ ప్రశ్నలకు సమాధానాలు లభిస్తాయి.

అది 12వ శతాబ్దం...

క్రీ.శ. 1176-2 మధ్య కాలం (12వ శతాబ్ది)లో జరిగినట్లుగా భావిస్తున్న ‘పల్నాటియుద్ధం’ గురించి తెలియని వారుండరు. సినిమాల పుణ్యమాని అది మరింత జనంలోకి వెళ్లింది. కానీ, అందులో నాగమ్మ, వ్యక్తిత్వం గురించిన వక్రీకరణలే అభ్యంతరకరంగా ఉన్నాయి.

ఆ యుద్ధంలో నిజానికి అసలైన విజేత మన నాయకురాలు నాగమ్మ. ఇది చారివూతక సత్యం. ఈ మానవతా మూర్తిది కరీంనగర్ జిల్లా పెగడపల్లి మండలం ఆర అసలు నాగమ్మ ఆర నుంచి పల్నాడు చేరడమే ఒక విశేషమైతే, తన అసాధారణ ప్రతిభా పాటవాలతో అక్కడి రాజాస్థానంలో మంత్రి కావడం, ప్రజారంజకంగా పరిపాలించి, తన జీవితాంతం శాంతి కోసం పరితపించడం, చివరకు సర్వం త్యజించి, తన మూలాలు వెతుక్కుంటూ పుట్టినూరికే చేరుకోవడం, స్థానికుల దృష్టిలో ఒక ‘దేవత’లా పూజలందుకోవడం- ఇవన్నీ కనుమరుగై ఉన్న కఠిన సత్యాలు.

ఆమె వాస్తవ కథను కొందరు సీమాంధ్ర కవులు, రచయితలు, చరివూతకారులు వక్రీకరించడమే అసలు విషాదం. నమ్ముకున్న ప్రజలకు ప్రేమామృతం పంచిన మానవతామూర్తి నాగమ్మను యుద్ధోన్మాదిలా చిత్రీకరించడం వెనుక పెద్ద కుట్రే జరిగిందన్న విమర్శలు వున్నాయి. నాడు సైతం రాజ్యమేలిన ప్రాంతీయ విద్వేషమే నాగమ్మను దుర్మార్గురాలిగా చిత్రీకరించేందుకు కారణమైందనిపిస్తోంది. దీనికి పురుషాధిక్య భావజాలమూ తోడైందని పరిశీలకులు అంటున్నారు.

నాటి పల్నాడులో ఏం జరిగింది?

నాగమ్మ నాయకురాలుగా ఎదగడానికి ముందు మన తెలంగాణలో పుట్టిన ఒక సాధారణ రైతు ఆడబిడ్డ. ప్రస్తుత కరీంనగర్ జిల్లాలోని ఆర ఆమె జన్మించింది. తండ్రి రామిడ్డి. నాగమ్మ చిన్నతనంలోనే తల్లిని కోల్పోయింది. దీంతో కరువు కాటకాల కారణంగా రామిడ్డి తన ఏడేళ్ల కూతురు నాగమ్మను తీసుకొని పల్నాడు (నేటి గుంటూరు జిల్లా) రాజ్యంలోని జిట్టగామాలపాడులోని తన బావమరది మేకపోతు జగ్గాడ్డి వద్దకు వలస వెళ్లాడు. అక్కడే భూములు కొని మోతుబరి రైతుగా స్థిరపడ్డాడు. తన దాతృత్వగుణంతో అతను చుట్టు పక్కల గ్రామాల్లో మంచి పేరు సంపాదించాడు. తన ఏకైక కూతురు నాగమ్మను కొడుకులా చూసుకుంటూ గోపన్న అనే గురువును నియమించి, చదువుతో పాటు గుర్రపు స్వారీ, కత్తి యుద్ధం, ధనుర్విద్యలో శిక్షణ ఇప్పించాడు.

నాగమ్మ తెలుగు, కన్నడ, తమిళ భాషల్లో ప్రావీణ్యం సంపాదించింది. తత్త్వ, రాజనీతి శాస్త్రాలను అధ్యయనం చేసింది. అనంతరం ఆమెను జగ్గాడ్డి కొడుకు సింగాడ్డికిచ్చి పెళ్లి చేయగా, మూడు రోజులకే భర్త మృత్యువాత పడ్డాడు. ఆ సమయంలో పల్నాడును అనుగురాజు పరిపాలిస్తున్నాడు. ఆయన మంత్రి దొడ్డనాయుడు. పల్నాడులో రాజులు నామమావూతులు, కాగా పరిపాలనంతా మంత్రుల కనుసన్నల్లో, వారి ఆదేశానుసారం జరిగేది.

ఈ క్రమంలో రామిడ్డి పొలంలో దొడ్డనాయుడు అక్రమంగా చెరువు నిర్మాణం తలపెడ్తాడు. ఈ ప్రయత్నాన్ని రామిడ్డి, జగ్గాడ్డి అడ్డుకోగా అప్పుడు జరిగిన ఘర్షణలో జగ్గాడ్డి ప్రాణాలు కోల్పోయాడు. వారు అంతటితో ఊరుకుంటే పోయేది. కానీ, అలాకాక ఇంకా ఆగ్రహం అణచుకోలేక దొడ్డనాయుడి రెండో కొడుకు బ్రహ్మనాయుడు రామిడ్డిని సైతం కిరాతకంగా హతమారుస్తాడు. ఇలా యుక్తవయస్సు నాటికే తండ్రినీ, నిలువ నీడ నిచ్చిన మేనమామను, (అప్పటికే) భర్తను కోల్పోయిన నాగమ్మ గుండెను రాయి చేసుకుని బతుకీడ్చింది.

స్థానికుల తలలో నాలుకలా మెలగుతూ, వారి మధ్య తగాదాలు పరిష్కరిస్తూ ప్రజల మనిషిగా గుర్తింపు పొందింది. ఓ రోజు నల్లమల అడవుల్లో వేటకు వెళ్లిన అనుగురాజు, ఆయన సేన, పరివారం తిరుగు పయనమైనారు. నాగమ్మ వారికి స్వయంగా జిట్టగామాలపాడులో సేద దీరేందుకు చలువ పందిళ్లు ఏర్పాటు చేసింది. తాగునీరు, భోజన వసతి కల్పించింది. అనుగురాజు ఆనందించి, ఏదైనా వరం కోరుకోమన్నాడు. ‘ప్రజల కోసం ఏదైనా చేయవచ్చనే ఉద్దేశ్యం’తో ‘ఏడు ఘడియలపాటు మంత్రి పదవి ఇమ్మని’ అడుగుతుంది. ‘సరేనన్న’ అనుగురాజు నాగమ్మకు ఇష్టమైన సమయంలో మంత్రి పదవి స్వీకరించే అవకాశం కల్పిస్తూ ‘రాజపత్రం’ రాసి ఇచ్చి వెళ్తాడు.

పల్నాడుపై కన్నేసిన బ్రహ్మనాయుడు

ఎలాగైనా పల్నాడు రాజ్యాన్ని హస్తగతం చేసుకోవాలనుకున్న బ్రహ్మనాయుడు, తన కుట్రలో భాగంగానే, అదును చూసి అనుగురాజును, అడ్డొచ్చిన కన్నతండ్రి మంత్రి దొడ్డనాయుడినీ దారుణంగా హతమారుస్తాడు. వాస్తవాలు తెలిసి పల్నాడు ప్రజలు బ్రహ్మనాయుడిపై తిరగబడతారు. అనుగురాజు ఏడుగురు కొడుకుల్లో పెద్దవాడైన నలగామరాజు(అప్పటి కతడి వయస్సు 13 ఏళ్లు)ను సింహాసనంపై కూర్చోబెట్టి అన్నీ తానై రాజ్యపాలన చేస్తుంటాడు.

బ్రహ్మనాయుని దురాగతలు అంతటితో ఆగలేదు. రాజాస్థానాన్ని తన అనుయాయులతో నింపి, ఖజానాను కొల్లగొడుతుంటాడు. నలగామరాజునూ, పల్నాటి ప్రజలను రక్షించాలనే ఉద్దేశ్యంతో నాగమ్మ రంగ ప్రవేశం చేస్తుంది. అలా మొదలవుతుంది అసలు పోరాటం. అనుగురాజు రాసిచ్చిన రాజపవూతంతో వచ్చి, ఏడు ఘడియల మంత్రి పదవిని అడుగుతుంది. బ్రహ్మనాయుడికి ఇష్టం లేకపోయినా తన తండ్రి మాటను నెరవేర్చాల్సిందేనని నలగామరాజు పట్టుబట్టడంతో అతడు ఒప్పుకోక తప్పలేదు. అలా మంత్రి పదవిని దక్కించుకున్న నాగమ్మ, తనకున్న అపారమైన తెలివితేటలు, తాత్కాలిక మంత్రిగా వచ్చిన అధికారాలతో అంతఃపుర దొంగల ఆటకట్టిస్తుంది.

బ్రహ్మనాయుడి నేతృత్వంలో అతడి అనుయాయులు కొట్టేసి, నేలమాళిగల్లో దాచిన సొత్తునంతా అణా పైసాతో సహా తిరిగి ఖజానాకు చేరుస్తుంది. తనకు తెలియకుండా తన ఆస్థానంలో జరిగిన ఈ చీకటి కోణానికి బ్రహ్మనాయుడే సూత్రధారుడని తెలుసుకున్న నలగాముడు, అతడిని మంత్రి పదవి నుంచి తొలగించి, ఆ స్థానంలో నాగమ్మనే శాశ్వత మంత్రిణిగా నియమిస్తాడు. నాగమ్మ మేథస్సు, కార్యదక్షత, అచంచల రాజభక్తికి ఈ సంఘటనే తార్కాణం.

నాగమ్మ ఇక వెనుదిరిగి చూడలేదు. అత్యంత సాహసోపేత నిర్ణయాలతో, ప్రజారంజకంగా పల్నాడును పాలించినట్లు చారివూతక ఆధారాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. ఆమె కాలంలో పల్నాడు చుట్టుపక్కల ఉన్న అనేక దేశాలతో దౌత్య సంబంధాలు మెరుగుపడ్డట్లు శ్రీనాథ కవి రాసిన ‘పలనాటి వీరచరిత్ర’ స్పష్టంగా చెబుతోంది.

రెండు ముక్కలైన రాజ్యం

కోల్పోయిన మంత్రి పదవిని దక్కించుకునేందుకు బ్రహ్మనాయుడు పల్నాడును రెండు ముక్కలు చేయడానికే కుట్ర పన్నుతాడు. అనుగురాజుకు ముగ్గురు భార్యలు కాగా, అందులో చివరిదైన మైలమదేవికి పుట్టింటి భరణంగా వచ్చిందే పల్నాడు. అందులోనూ అనుగురాజు ఏడుగురు కొడుకుల్లో మైలమదేవికి పుట్టిన నలగామరాజే పెద్దవాడు. కనుక న్యాయంగా రాజ్యం నలగామరాజుకే చెందాలి. కానీ, ఎలాగైనా అధికారం దక్కించుకోవాలని అనుగురాజు మొదటి భార్య వీరవిద్యలదేవిని రెచ్చగొట్టి, రాజ్యంలో వాటా కోరుతాడు. ఇది ఏ మాత్రం న్యాయసమ్మతం కాకపోయినా నాగమ్మ, నలగామరాజుల మంచితనంతో బ్రహ్మనాయుడి కోరిక నెరవేరుతుంది.

పల్నాడు కాస్తా గురజాల, మాచర్లగా విడిపోతుంది. అలా మాచర్ల రాజ్యం వీరవిద్యలదేవి పెద్ద కొడుకు పెదమలి దేవుడికి వస్తుంది. అక్కడ మంత్రి పదవి దక్కించుకున్న బ్రహ్మనాయుడు, ఆ బాలుడి పేరుతో రాజ్యపాలనను తన చెప్పు చేతుల్లోకి తీసుకుంటాడు. ప్రముఖ సీమాంధ్ర చరివూతకారుడు డా॥ బీఎస్‌ఎల్ హనుమంతరావు ‘‘హైహయ వంశాన్ని (అనుగురాజుది) రూపుమాపి తన వంశాన్ని నెలకొల్పడమే బ్రహ్మన్న ఆశయం. ఇది గ్రహించిన నాగమ్మ గురజాల- మాచర్ల సమైక్యానికి తుదికంటా ప్రయత్నించింది’’ అని తన ‘ఆంవూధుల చరిత్ర’ పుస్తకంలో రాయడం ఇక్కడ గమనార్హం.

తాను దైవాంశ సంభూతుడననీ, తనది విష్ణు అంశ అని తరచూ చెప్పుకునే బ్రహ్మనాయుడు, ఆ విషయాన్ని ప్రజల్లోకి తీసుకెళ్లేందుకు, తన వైరిపక్షానికి చెందిన నాగమ్మను దుర్మార్గురాలిగా చిత్రీకరించేందుకు కుట్ర పన్నాడు. ‘వీరవిద్యా వంతులు’ (మహారాణి) పేరుతో ఓ వర్గాన్ని ఏర్పాటు చేశాడు. వీళ్లు బ్రహ్మనాయుడికి లేని గొప్పలు ఆపాదిస్తూ, కల్పనలు జోడిస్తూ, నాగమ్మను దుష్టురాలిగా చూపుతూ తమ గేయగాథల ద్వారా మాచర్ల, చుట్టుపక్కల రాజ్యాల్లో విచ్చలవిడి ప్రచారానికి దిగారు. నేటికీ వంశపారంపర్యంగా ఈ వృత్తిని నిర్వహిస్తున్న వారున్నారు.

కోడి పందెం దురాలోచన

ఎలాగైనా పలనాడును దక్కించుకోవాలనే దురాలోచనతో బ్రహ్మనాయుడు కోడిపందాన్ని తెరపైకి తెస్తాడు. నానా తంటాలు పడి నలగామరాజును, పెదమలిదేవుడినీ ఇందుకు ఒప్పిస్తాడు. పందెంలోఓడినవారు రాజ్యాన్ని వదిలి, ఏడేళ్లు అరణ్యవాసం చేయాలనేది నిబంధన. అయితే, బ్రహ్మనాయుడు తలచిందొకటి కాగా జరిగింది మరొకటి.

నాగమ్మ చేతిలో చిత్తుగా ఓడిన బ్రహ్మనాయుడు అవమానభారంతో వెనుదిరుగుతాడు. ‘నాగమ్మ మంత్రతంవూతాలతో కోడిపందెం నెగ్గిందంటూ’ దుష్ర్పచారానికి దిగుతాడు. ఆ తర్వాత ఒప్పందాన్ని తుంగలో తొక్కుతాడు. అరణ్యవాసం చేయకుండా మాచర్లలోనే ఉండి కప్పం చెల్లిస్తానని కాళ్లబేరానికి దిగుతాడు. ఆ తర్వాత దానినీ నిలిపేసి, కయ్యానికి కాలు దువ్వుతాడు. నాగమ్మ సేనల చేతిలో చిన్నపాటి యుద్ధంలో ఒకసారి ఓటమి చవి చూశాక, కేవలం మూడేళ్లే వనవాసం చేసి, తమ రాజ్యం తమ కివ్వమని పెదమలిదేవుడి అల్లుడు అలరాజును దూతగా పంపుతాడు.

‘తెలివైన అలరాజు బతికుంటే ఎప్పటికైనా తనకు ప్రమాదమని’ అతని హత్యకే కుట్ర పన్నుతాడు. రాయబారానికి వెళ్లి తిరిగి వస్తున్న ఆ రాజును దారుణంగా హతమార్చి నేరాన్ని నాగమ్మపైకి నెడుతాడు. ఇలా పరిస్థితి కాస్తా యుద్ధానికి దారి తీయడంతో గెలిచే అవకాశమున్నా పెద్ద మనస్సు చేసుకున్న నాగమ్మ, మాచర్లను బ్రహ్మన్న వర్గానికే అప్పగించేందుకు సమ్మతిస్తుంది. కానీ, బ్రహ్మనాయుడి కొడుకు బాలచంవూదుడి దురుసు ప్రవర్తనతో సంధి కాస్తా విచ్ఛిన్నమవుతుంది.

రెండు రాజ్యాల మధ్య గల కార్యమపూడి (కారంపూడి) వద్ద యుద్ధం జరుగుతుంది. అశ్వరూఢియైన నాగమ్మ స్వయంగా యుద్ధంలో పాల్గొని బ్రహ్మనాయుడిని హత మారుస్తుంది. ఈ సందర్భానికి సంబంధించి ‘శీలం బ్రహ్మనాయుడు ఒఱుగు’ అని శ్రీనాథుడి పల్నాటి వీరచరిత్ర పుస్తకంలో (ఈ రాతవూపతులు తిరుపతి ప్రాచ్యలిఖిత గ్రంథాలయంతోపాటు మద్రాసు ప్రాచ్యలిఖిత భాండాగారంలోనూ ఉన్నాయి) స్పష్టంగా ఉన్నా, చాలామంది సీమాంధ్ర కవులు, రచయితలు, చరివూతకారులు మాత్రం బ్రహ్మనాయుడు, తాను స్త్రీతో యుద్ధం చేయలేక, నాయకురాలిని క్షమించి, ప్రాణభిక్ష పెట్టాడని రాశారు. నలగామరాజుపై కరుణ జూపి, రాజ్యాన్ని అతడికే అప్పగించి, గుత్తికొండ బిలంలో తపస్సు చేసుకునేందుకు వెళ్లినట్లు చిత్రీకరించారు.

ఈ ‘పల్నాటి యుద్ధం’పై వచ్చిన రెండు చలన చిత్రాల్లోనూ (1947లో ఒకటి, 1967లో మరొకటి) ఇదే వక్రీకరణ జరిగింది. బ్రహ్మనాయుడిని హీరోగా, నాగమ్మను విలన్‌గా చూపి, అసలు చరివూతకే వక్రభాష్యం చెప్పారు.

300 ఏళ్లు గేయగాథ రూపంలోనే!

‘పల్నాటి వీర చరిత్ర’ నిజానికి 300 ఏళ్లపాటు గేయగాథ రూపంలో ప్రజల నోళ్లలో నానుతూ వచ్చింది. అనంతరం 15వ శతాబ్దంలో మొట్టమొదట శ్రీనాథ కవి సార్వభౌముడు పల్నాటి ప్రాంతమంతా పర్యటించి, జన బాహుళ్యంలో వినపడుతున్న గాథను ‘పలనాటి వీరచరిత్ర’ పేరిట కావ్యీకరించాడు. ఆ మహాకవి ఒక సందర్భంలో నాగమ్మ గురించి..

‘‘రెడ్డీ వారి పడతి యనంగ

ఎలిమి జగ్గాడ్డి వేడుక పుత్రి

మేక పోతుల రెడ్డి మేనకోడలును

ఆర్వెల్లి వారింటి అమరుకోడలును

తరుణి నాగమయను తక్షణమందు’’ అని రాశాడు. ఇందులో నాగమ్మ స్వగ్రామం ఆర ప్రస్తావన ఉంది. ఇలా శ్రీనాథుడి తర్వాత ఇప్పటివరకు అనేక మంది కవులు, రచయితలు, నవలాకారులు ఈ చారివూతక గాథను అనేక విధాలుగా ఆవిష్కరించారు. అయితే వీరిలో ప్రారంభానికి ముందే బ్రహ్మనాయుడి పక్షం వహించినవాళ్లే ఎక్కువ.

సహజంగానే వీరు నాయకురాలిని దుర్మార్గురాలిగా చిత్రీకరించేందుకు శాయశక్తులా ప్రయత్నించారు. నాగమ్మ మహిళ కావడం, వేరే ప్రాంతం నుంచి వలస రావడమే ఇందుకు కారణాలని ఆంధ్ర చరివూతకారులు, మేథావులు కూడా బహిరంగంగా ఒప్పుకున్నారు. కవులు, రచయితలు బ్రహ్మనాయుడికి లేని కీర్తి ఆపాదించే క్రమంలో చేసిన తప్పులే నాయకురాలు ఎంత గొప్పదో లోకానికి తెలియజెప్పాలనుకునే వారికి అస్త్రాలయ్యాయి.

ఐదేళ్లకోసారి నాగమ్మ జాతర 

‘పల్నాటి చరిత్ర’ మొత్తం తిరగేస్తే నాయకురాలు ఏనాడూ పదవి కోసం పాకులాడినట్లు గానీ, యుద్ధోన్మాదిలా గానీ కనిపించదు. శ్రీనాథుడే స్వయంగా చెప్పినట్లు మంత్రిగా ఉండగా, చుట్టుపక్కల దేశాలతో నాగమ్మ నడిపిన దౌత్య సంబంధాలు ఆమె శాంతి కాముకురాలేనన్న విషయాన్ని స్పష్టం చేశాయి. బ్రహ్మన్న కుట్రతో పల్నాడు విచ్ఛిన్నమైనా, కోడి పందెంలో ఓడి, ఒప్పందాలను ఉల్లంఘించినా, అతడి వర్గంతో నాగమ్మ సంధికే సిద్ధమైంది. తాను నిత్యం శాంతి, సౌభ్రాతృత్వాల కోసం తపించినా ఎదుటి పక్షం రక్తపాతాన్నే కోరుకోవడంతో విరాగియై, పల్నాడును వదిలి స్వగ్రామం ఆర చేరింది. శేష జీవితాన్ని ప్రజాసేవలో, దైవ చింతనలో గడిపింది. ఆపదలో ప్రజలకు అండగా నిలిచి, వారికి ఆరాధ్య దైవమైంది. అందుకే నాగమ్మ మరణించి వెయ్యేళ్లవుతున్నా అక్కడి ప్రజలు ఆ ఇంటినే దేవాలయంగా మార్చి ఆమె విగ్రహాన్ని ప్రతిష్ఠించి, నిత్యపూజలు చేస్తున్నారు. ఐదేళ్లకోసారి అక్కడ పెద్ద ఎత్తున జాతర కూడా నిర్వహిస్తున్నారు.

కాగా, కరీంనగర్ జిల్లాకు చెందిన డాక్టర్ మలయశ్రీ లాంటి ఒకరిద్దరు రచయితలు తప్ప ఎవరూ నాగమ్మను గురించి రాయలేదు. ఇక మన నేతలు, అధికారులకైతే నాయకురాలి గురించి గానీ, ఆర గురించి గానీ అస్సలు తెలిసినట్టు లేదు. ఈ గ్రామంలోని వందల ఏళ్ల నాటి ‘నాగమ్మ గుడి’ శిథిలావస్థకు చేరుకుంటున్నా పురావస్తు శాఖాధికారులు అటు వైపు కన్నెత్తి చూడటం లేదు. ఇప్పటికైనా తెలంగాణ మేధావులు, చరివూతకారులు, అధికారులు మేలుకోవాలి. ఆర మన నాయకురాలు నాగమ్మ ఆనవాళ్లను రక్షించుకోవాలి.

ఈ ప్రశ్నలకు బదులేది?

- బ్రహ్మనాయుడి తండ్రి దొడ్డనాయుడు నాగమ్మ మేనమామ జగ్గాడ్డినీ, బ్రహ్మనాయుడు ఆమె తండ్రి రామిడ్డిని అతి కిరాతకంగా హతమార్చారని సీమాంధ్ర చరివూతకారులు రాశారు. మరి, ఓ సామాన్య రైతులను అకారణంగా హత్య చేసిన బ్రహ్మనాయుడు హంతకుడు కాకుండా దేవుడెట్లా అయ్యాడు?

- బ్రహ్మనాయుడు సింహాసనానికి నమస్కరించాడట! అప్పుడు సింహాసనం బద్దలై, అందులో ముక్క గుచ్చుకొని అనుగురాజు మరణిస్తాడట! ఇంత అశాస్త్రీయంగా చెప్పేకంటే అధికార దాహంతో బ్రహ్మనాయుడు అనుగురాజును, అడ్డం వచ్చిన దొడ్డనాయుడినీ హతమార్చాడని చెప్పవచ్చు కదా? బ్రహ్మనాయుడు చేసిన హత్యల గురించి ‘ఐబిడ్’ అనే తన పరిశోధనాత్మక గ్రంథంలో ప్రముఖ ఆంగ్ల చరివూతకారుడు సీవెల్ ఇలా పేర్కొన్నాడు.-

Chronical says that Dodda was bothered about his son Brahmanayudu who killed both Dodda (Doddanayudu) and Alugu(Aluguraju)

- ఎక్కడి నుంచో (తెలంగాణ) వచ్చిన నాగమ్మ కుట్రపూరితంగా మంత్రి పదవి దక్కించుకుందని రాశారు. అనుగురాజే ఇష్ట పూర్వకంగా రాజపత్రం రాసిచ్చాడనీ, నలగామరాజు కావాలనే శాశ్వత మంత్రిగా ఉండి పొమ్మన్నాడనీ చెప్పిందీ వాళ్లే! అలాంటప్పుడు నాయకురాలిది కుట్ర ఎలా అవుతుంది?

- నాగమ్మ మంత్రతంవూతాలతో కోడిపందెం నెగ్గిందనడం అశాస్త్రీయమైన ఆరోపణ కాదా?

- కోడి పందెంలో ఓడిపోయిన బ్రహ్మనాయుడు ఒప్పందాన్ని కాలరాసి, వనవాసం చేయకుండా రాజ్యాన్ని అంటి పెట్టుకున్నప్పుడు పెద్దమనస్సుతో క్షమించిన నాగమ్మ యుద్ధోన్మాది ఎట్లా అవుతుంది? మాచర్లను బ్రహ్మనాయుడి పక్షానికే అప్పగించేందుకు నాగమ్మ అంగీకరించినా, బ్రహ్మనాయుడి కొడుకు బాలచంవూదుడి దుందుడుకు చర్యల వల్ల సంధి విచ్ఛిన్నమై, యుద్ధానికి దారి తీస్తే ఆ పాపం నాగమ్మదేనని రాయడం ఎంతవరకు సమంజసం?

- బ్రహ్మనాయుడు, తాను స్త్రీతో యుద్ధం చేయలేక, నాయకురాలిని క్షమించి, ప్రాణభిక్ష పెట్టాడనీ, అన్నీ త్యజించి గుత్తికొండ బిలంలో తపస్సు చేసుకునేందుకు వెళ్లాడనీ రాశారు. మరి తొలికావ్యం ‘పల్నాటి వీరచరిత్ర’లో ‘శీలం బ్రహ్మనాయుడి ఒఱుగు’ అని శ్రీనాథుడే రాశాడు కదా. (ఇక్కడ ‘ఒఱుగు’ అంటే ‘మరణించు’ అని అర్థం). బ్రహ్మనాయుడు నాగమ్మ చేతిలో మరణించిన విషయాన్ని జీర్ణించుకోలేక అల్లిన కట్టుకథే ‘క్షమించి వదిలేయడం’. క్షమించి వదిలేస్తే యుద్ధానంతరం పలనాడు రాజ్యానికి నాగమ్మ పక్షానికి చెందిన నలగాముడే రాజెందుకవుతాడు? ఈ మాత్రం తర్కం లేకపోతే ఎట్ల? ఈ ప్రశ్నలన్నింటికీ సదరు సీమాంధ్ర చరివూతకారులే సమాధానం చెప్పాలి.

- తెలంగాణలోని బుడగ జంగాలు చెప్పే కొండవూలాయుడి కథలో నాయకురాలు స్వగ్రామం తిరిగి వచ్చిన ప్రస్తావనా ఉంది.

‘ఏడేండ్ల ప్రాయంల ఎగిరిపోయిన చిలక

యాడుందో ఏమైందో ఎరికలేక పోయెరా

ముసల్దయి వచ్చింది అమ్మోరి తీరునా

అందరినీ పసిగట్టి అడిగించినాది

నాయకురాలై నడిపించినాది...’-

- నాగమ్మ తెలంగాణలో పుట్టి, పల్నాడుకు వలసవచ్చి మంత్రిగా ఎదిగిందనీ, యుద్ధం తర్వాత తిరిగి స్వగ్రామం ఆర వెళ్లిపోయిందని సీమాంధ్ర చరివూతకారులు, పరిశోధకులే ధ్రువీకరించారు. డా॥ కలవల వెంకట సుబ్బారావు, తన ‘భక్తి పలనాటి వీర చరివూత’లో, డా॥ తంగిరాల సుబ్బారావు తన ‘పల్నాటి వీర కథాచక్షికం’లో ‘నాయకురాలు నాగమ్మది కరీంనగర్ జిల్లాలోని పెగడపల్లి మండలం ఆర గ్రామమని’ రాశారు. గురజాలకు చెందిన గుర్రం చెన్నాడ్డి నాగమ్మ జాడను వెతుకుతూ స్వయంగా ఆర వచ్చి, ఆమె తెలంగాణ బిడ్డేనని నిగ్గు తేల్చాడు. 1992లో వెలువరించిన తన పరిశోధనా గ్రంథం ‘పలనాటి చరివూత’లో నాగమ్మ పుట్టుపూర్వోత్తరాలను ఆయన పొందుపరిచారు.

v మరో పరిశోధకుడు వై.హెచ్.కె. మోహన్‌రావు కూడా ‘చరిత్ర దాచిన పల్నాటి ప్రామాణిక దర్పణం-తొలి మహా మంత్రిణి నాయకురాలు నాగమ్మ’ అనే పుస్తకంలో నాగమ్మ జన్మస్థలం కరీంనగర్ జిల్లా ఆర అని నిరూపించారు. తెలంగాణలోని బుడగజంగాల కథల్లోనూ ఈ మేరకు స్పష్టంగా ఉన్నా ఎందుకో కొందరు రచయితలు, చరివూతకారులు ఈ విషయాన్ని పెద్దగా పట్టించుకోలేదు. 

~ చిల్ల మల్లేశం,టీన్యూస్ ప్రతినిధి, కరీంనగర్

పల్నాటి చరిత్రకు మేడపి గ్రామం అద్దం పడుతోంది.

పల్నాటి చరిత్రకు మేడపి గ్రామం అద్దం పడుతోంది. 
నాయకురాలు నాగమ్మ కుతంత్రాలతో జరిపిన కోడి పందాల్లో ఓడిపోయిన బ్రహ్మనాయుడు పందెం ప్రకారం రాజ్యం వదిలి వచ్చినప్పుడు ఆయన నివశించిన ప్రాంతమే ఈ మేడపి గ్రామం. పందెంలో ఓడిపోయిన బ్రహ్మనాయుడు శ్రీశైలం వెళ్లి కొంతకాలం మల్లిఖార్జునుని సేవించి ఆ తర్వాత మార్కాపురం వచ్చి అక్కడ చెన్నకేశవున్ని ఆరాధించాడు. అనంతరం త్రిపురాంతకం వచ్చి అక్కడ సమీపంలో ఉన్న మేడిచెట్లను కొట్టేసి గ్రామాన్ని నిర్మించడంతో మేడపిగా పేరొచ్చింది. ఆ గ్రామంలోనే యుద్ధ శిక్షణ ఇచ్చారు. అందుకే ఈ గ్రామానికి వీర మేడపి అన్నపేరు సార్థకమయ్యింది. ఆ గ్రామంలో బ్రహ్మనాయుడు చెన్నకేశవస్వామి ఆలయాన్ని నిర్మించాడు. బ్రహ్మనాయుడే స్వయంగా చెన్నకేశవుని విగ్రహాన్ని తెచ్చి ప్రతిష్టించినట్లు చెబుతారు. నాగమ్మ బ్రహ్మనాయుడుల మధ్య రాయభారం విఫలం అయిన తర్వాత యుద్ధం అనివార్యమయ్యింది. యుద్ధ ప్రతిజ్ఞలు చేసి కంకణాలు కట్టుకున్న ప్రాంతం నేడు కంకణాలపల్లిగా విరాజిల్లుతోంది. ఈ గ్రామంకూడా మేడపి సమీపంలోనే ఉంది. బ్రహ్మనాయుడు యుద్ధానికి వెళ్తూ త్రిపుర సుందరీ దేవిని కొలవటంతో ఆ స్థలం త్రిపుర వరం అనే పేరుతో సార్థకమయ్యింది. అప్పట్లో బ్రహ్మనాయుడు కొడుకు బాలచంద్రుడు ఈ ప్రాంతంలో బొంగరాలు ఆడుకోవడంవల్ల బొంగరాలగడ్డనే పేరొచ్చింది. ప్రస్తుతం బొంగరాల గడ్డకు సాగర్ జలాలు పారే అవకాశం ఉన్నా మేడపి గ్రామస్థులు మాత్రం చారిత్రాత్మక చిహ్నంగా బొంగరాలగడ్డనుకాపాడుతూ వస్తున్నారు.

రక్తాక్షర చరిత్ర పల్నాటి యుద్ధం

రక్తాక్షర చరిత్ర పల్నాటి యుద్ధం

పల్నాటి యుద్ధంలో ముఖ్య భూమిక పోషించిన బ్రహ్మనాయుడు, నాయకురాలు నాగమ్మ ఇరువురు ఇరు రాజ్యాల్లో మంత్రులే. బ్రహ్మనాయుడు మాచర్లను పాలించిన మలిదేవరాజు వద్ద, గురజాలను పాలించిన నలగాముని వద్ద నాగ మ్మ మంత్రులుగా పనిచేశారు. ప్రపంచ చరిత్రలో మొట్టమొదటి మహిళా మంత్రి నాగమ్మే కావటం గమనార్హం.

యుద్ధానికి దారి తీసిన పరిస్థితులు

బ్రహ్మనాయుడు వైష్ణవ సంభూతుడు. నాగమ్మ శివ భక్తురాలు. అనాదిగా శివ , వైష్ణవుల మధ్య వైరం కొనసాగుతూనే ఉంది. ఎవరి మత ప్రచారం వారు చేసుకున్నా ఆధిపత్య పోరు వెంటాడుతూనే ఉంది. బ్రహ్మనాయుడు కారంపూడి , మార్కాపురం, మాచర్లలో చెన్నకేశవ ఆలయాలను నిర్మించి తన విష్ణుభక్తిని చాటుకున్నాడు. నాగమ్మ శివ క్షేత్రాలను నిర్మించి తన శైలిని వెలిబుచ్చింది.

బ్రహ్మనాయుడు దళితులకు ఆశ్రయం కల్పించి దేవాలయాల ప్రవేశం గావించాడు. చాపకూటితో సహపంక్తి భోజనాలను ఏర్పాటుచేశాడు. మాల కన్నమదాసును దత్తత పొంది మాచర్ల రాజ్యానికి సర్వసైన్యాధ్యక్షుడిగా చేసి అశేష జన నీరాజనాలను అందుకున్నాడు. ఈ పరిస్థితిని నాగమ్మ సహించలేకపోయింది. అగ్రవర్ణాలలో అధిక భాగం నాగమ్మ చెంతన చేరటంతో కుట్రలకు, కుయుక్తులకు తెరలేచింది.

గెలిచినా 'కోడిపోరులో' ఓడిన బ్రహ్మన్న

కోడిపోరులో పాల్గొనేందుకని బ్రహ్మనాయుడు మాచర్ల నుండి తన ప్రముఖులతో కలిసి కోడేరుగుట్టల వద్దకు ( ప్రస్తుతం ఈ ప్రాంతం రెంటచింతల మండలంలోని పాల్వాయి వద్ద ఉన్నది) చేరుకుంటాడు. పోరులో పాల్గొనటానికి చిట్టెమల్లు అనబడే కోడిని తీసుకొని బ్రహ్మనాయుడు అక్కడకు వస్తారు. ఆ ప్రదేశానికి చేరుకోగానే బ్రహ్మనాయుడు చేతుల్లోని చిట్టెమల్లు పెద్దగా కూత కూయటంతో ఆ కూత శబ్దానికి దరిదాపుల్లోని కోళ్లన్నీ చనిపోయినట్లుగా చరిత్ర చెబుతుంది. నాగమ్మ కూడా సివంగిడేగ అను పేరుగల కోడిని తెప్పించి పందానికి సిద్ధమయ్యింది.

ఒకవేళ ఏదన్నా అద్భుతం జరిగి తను ఓడిపోయిన పక్షంలో బ్రహ్మనాయుడిని, అతనితో వచ్చిన వారిని అంతమొందించేందుకు కూడా నాగమ్మ కుట్ర పన్నినట్లుగా చెబుతారు. కోడిపోరు జరిగే ప్రదేశంలో ఒక తమకము తవ్వించి అందులో బల్లాలు, శూలాలు, విచ్చు కత్తులు ఉంచి పైన పందిరి ఏర్పాటుచేసి దానిపై వేదిక అమర్చినట్లుగా చెబుతారు. ఆ వేదికపై బ్రహ్మనాయుడిని, అతనితోపాటు వచ్చిన ప్రముఖులను కూర్చుండబెట్టి హతమార్చవచ్చునన్న ఆలోచనతో నాగమ్మ వ్యూహరచన చేశారు. కోడిపోరు ఆరంభం కాగా మొదటి రెండు పందాల్లోనూ బ్రహ్మనాయుడు తీసుకువచ్చిన చిట్టెమల్లు గెలవటంతో బ్రహ్మనాయుడు వర్గం ఆనందంతో ఈలలు, కేకలతో ఉత్సాహభరితంగా ఉంటుంది.

ఈ పరిణామంతో గురజాల రాజ్యానికి చెందిన వారి ముఖాన నెత్తుటి చుక్క ఉండదు. అయినప్పటికీ నిరుత్సాహాన్ని ఏ మాత్రం తన కళ్లలో కనపడనీయకుండా జాగ్రత్తపడిన నాగమ్మ బ్రహ్మనాయుడు వద్దకు వచ్చి మూడవ పందెం పెట్టేందుకు సిద్ధపడమని ప్రోత్సహిస్తుంది. మూడవ పందెంలో ఓడిన వారు రాజ్యాన్ని వదలి ఏడేళ్ల పాటు వనవాసం చేయాలని షరతు విధిస్తుంది.

అయితే అప్పటికే విజయోత్సాహంలో ఉన్న బ్రహ్మన్న చిట్టెమల్లుపై ఉన్న విశ్వాసంతో పందానికి సరేనని ఒప్పుకుంటాడు. అయితే అప్పటికే చిట్టెమల్లును కట్టడి చేసేందుకు మంత్రతంత్రగాడైన కట్టుపోతుల వాడిని రంగంలోకి దింపిన నాగమ్మ బ్రహ్మనాయుడు దృష్టి మరల్చేందుకు కుంకుడుకాయ రసాన్ని చీరపై పోసుకొని బహిష్టయినట్లుగా నాటకమాడుతుంది. విష్ణుసంభూతుడైన బ్రహ్మనాయుడు బహిష్టయిన ఆడవారి ముఖాన్ని చూడకూడదన్న నియమం ఉన్నందున దృష్టిని పక్కకు మరల్చుతాడు. దాంతో చిట్టెమల్లుపై కట్టుపోతుల వారు మంత్రాక్షతలు ప్రయోగించటంతో నాగమ్మ సివంగిడేగ విజయం సాధిస్తుంది.

రాజ్యం అప్పగించని నాగమ్మ

కోడిపోరులో ఓడిపోయిన బ్రహ్మనాయుడు, మలిదేవులతో కలిసి ఏడేళ్లు అరణ్యవాసంకు వెళతారు. నాగమ్మ మాచర్ల రాజ్యాన్ని స్వాధీనం చేసుకుంటుంది. నిర్ధేశిత ఏడు సంవత్సరాలు అరణ్యవాసం పూర్తయిన పిమ్మట తన రాజ్యం తనకిమ్మని బ్రహ్మనాయుడు చేసిన విజ్ఞప్తిని తోసిపుచ్చి దూతగా వచ్చిన నలగాముని అల్లుడైన అలరాజును చర్లగుడిపాడు వద్ద రహస్యంగా చంపిస్తుంది నాగమ్మ. ధర్మబద్దంగా తమకు రావలసిన రాజ్యభాగం కోసం పోరాడవలసిన సమయం ఆసన్నమైనదని బ్రహ్మన్నవర్గం తలచింది. పల్నాటి యుద్ధం అనివార్యమైంది.

కారంపూడే కదనరంగం

దాయాదుల రాజ్యభాగం తిరిగి ఇవ్వటానికి నలగాముడు తిరస్కరించటంతో పల్నాటి యుద్ధానికి ఇరువర్గాలు సన్నద్ధమయ్యాయి. పలనాటి రణక్షేత్రంగా సుప్రసిద్ధమైన కారంపూడిని ఎంచుకున్నారు. బ్రహ్మనాయుడు సేనలను మాచర్ల వరకు రానివ్వకుండా ముందుగానే అడ్డుకునేందుకు కారంపూడి పాలిస్తున్న తన సామంతరాజును నాగమ్మ ఎంచుకుంది. కారంపూడిలోనే బ్రహ్మనాయుడిని అంతమొందిస్తానని నాగమ్మ వద్ద ఆ సామంతరాజు మంతనాలు జరిపాడు. పల్నాడు నైసర్గిక స్వరూపాన్ని పరిశీలిస్తే నాగరికల్లు నుంచి ఈశాన్యాన ధరణికోట, దక్షిణాన నాయకురాలు కనుమ, పశ్చిమోత్తరాలుగా ప్రవహిస్తున్న కృష్ణానది , నాగార్జున కొండ లోయలోని విజయపురి వరకు వ్యాపించి ఉంది.

మేడపి నుంచి వచ్చే బ్రహ్మన్న సైన్యాన్ని, గురజాల నుంచి వచ్చే నాగమ్మ సైన్యానికి మధ్యలో కారంపూడి రణక్షేత్రంగా నిర్మించటం ఉభయులకు ఆమోదయోగ్యమని యుద్ధ పరిశీలకులు వెలిబుచ్చారు. అత్యంత పవిత్రమైన మహిమాన్విత గంగధార మడుగు ( కాశీలోని మణికర్ణికానదితో సమానమైనది ) ఒడ్డును యుద్ధభూమిగా నిర్ణయం కావటం, తను నిర్మించిన చెన్నకేశవ ఆలయం, తన విజయాన్ని కాంక్షించే అంకాళమ్మ తల్లి కారంపూడిలో కొలువై ఉండటం బ్రహ్మనాయుడుకి అనుకూలించే అంశాలు కావటంతో యుద్ధభూమి కారంపూడి ఎన్నుకోవటానికి ముందుగా సుముఖత వ్యక్తంచేశారు.

నాయకురాలు నాగమ్మ పరంగా చూస్తే ఆనాడు కార్యమపూడి పరిసర పరగణాలన్నీ గురజాల నలగామరాజు అధీనంలోనే ఉన్నాయి. చుట్టుపక్కల ఉన్న మండలాధీశులు, సామంతరాజులందరూ అనుకూలంగా ఉండటం నాగమ్మ కారంపూడి వైపే మొగ్గుచూపింది. ప్రత్యేకంగా కారంపూడిని పాలిస్తున్న సామంతరాజు తనకు అత్యంత అనుకూలుడైన ఆప్తుడు కావటంతో నాగమ్మ అంగీకారానికి కలిసొచ్చే అంశమైంది. ఈవిధంగా ఇరువర్గాలు తమ అనుకూల వాతావరణంలోనే కారంపూడిని రణక్షేత్రంగా నిర్ణయించుకొని పలనాటి యుద్ధానికి నాగులేటి ఒడ్డునే శ్రీకారం చుట్టారు. దీంతో చరిత్ర పుటల్లో చిరస్థాయిగా నిలిచిన కథనసీమ కారంపూడి వాసికెక్కింది.

బ్రహ్మనాయుడు ఆశయం నెరవేరిందా ?

పల్నాటిలో సర్వమత సమానత్వం తేవాలనే బ్రహ్మనాయుడి ఆశయం పూర్తిస్థాయిలో నెరవేరక ముందే యుద్ధం ముగిసింది. యుద్ధంలో చనిపోయిన 66మంది వీర నాయకులకు లింగ ప్రతిష్టచేసి వీరారాధన ఉత్సవాలు జరిపించాలని పిడుగు వంశం వారిని వంశ పారంపార్యంగా ఏర్పరచి జరిగిన నెత్తుటి నేలను చూసి చలించి గుత్తికొండ బిలానికి తపస్సుకై వెళతాడు. వైష్ణవ సంభూతుడుగా పేరొందిన బ్రహ్మనాయుడుకు మరణం లేనందున ఇప్పటికీ గుత్తికొండ బిలం లోపలి గుహల్లో సజీవుడుగా ఉన్నాడని చరిత్రకారులు స్పష్టం చేస్తున్నారు.

అత్యంత రాజ్యకాంక్షతో పల్నాటి యుద్ధానికి రంగంలోకి దిగిన నాగమ్మ యుద్ధానంతరం మనసు మార్చుకొని చేసిన తప్పిదం గుర్తించి ఆధ్యాత్మికంగా దిట్టగామాలపాడులోని శైవ క్షేత్రంలోకి పయనించింది. ఇలా జరిగిన పల్నాటి యుద్ధంలో మృతిచెందిన వీరుల ఆత్మలు కార్తీక అమావాస్యనుండి ఐదురోజుల పాటు కారంపూడిలోని మరుభూమిలో అదృశ్యంగా విలపిస్తుంటాయని చరిత్ర తెలుపుతుంది.

అందుకే బ్రహ్మనాయుడు కోరిక మేరకు కార్తీక అమావాస్య నుంచి ఐదురోజుల పాటు రాచగావు, రాయభారం, మందపోరు, కోడిపోరు, కల్లిపాడు పేరుతో వీరారాధన ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తుంటారు. ప్రస్తుతం వీరాచారం పాటిస్తున్న 12 జిల్లాల వీరాచారవంతులు ఆనాటి కొణతములను ( ఆయుధాలను) నిధి మీదకు తీసుకువచ్చి పూజలు అందుకుంటారు. ప్రస్తుతం పిడుగువంశ వారసుడు తరుణ్‌ చెన్నకేశవ అయ్యవార్‌ పీఠాధిపతిగా ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తున్నారు. వంశ పారంపర్యంగా వస్తున్న ఈ ఆధిపత్యం చిన్న వయసులోనే అందిపుచ్చుకోవటంతో నిర్వహణను విజయకుమార్‌ అయ్యవార్‌ పర్యవేక్షిస్తూ నిరాటంకంగా ఇప్పటికీ నిర్వహిస్తుండటం గమనార్హం.

పల్నాటి యుద్ధంలో బ్రహ్మన్న చిట్టిమల్లు పుంజు పానగల్లదే..

పల్నాటి యుద్ధంలో బ్రహ్మన్న చిట్టిమల్లు పుంజు  పానగల్లదే..

‘పల్నాటి యుద్ధం’ అనంగనే తెలుగు తేజం, పల్నాటి పౌరుషం, బ్రహ్మనాయని ఉదాత్తత, బాలచంవూదుని శౌర్యవూపతాపాలు, నాయకురాలు నాగమ్మ కుటిలత్వం, కపట నీతి వంటివి ఎన్నో మన మనసుల్లో మెదిలేటట్టు, నరనరాన ప్రవహించేటట్టు కవులు, గాయకులు మనల్ని తయారు చేశారు. శ్రీనాథుడు, కొండయ్య, మల్లయ్యలు రాసినట్టుగా చెప్పబడుతూ, పింగళి లక్ష్మీకాంతంచే పరిష్కరింపబడ్డ ‘పల్నాటి వీరచరిత్ర’ మొదలుకొని, పల్నాటిగాధపై తెలుగు సాహిత్యంలో యక్షగానం తప్ప మిగిలిన అన్ని ప్రక్రియల్లో కథ, నవల, కావ్యం, బుర్రకథ- వంటివి శతాధిక రచనలు వచ్చాయి. 160వ దశకంలో ముదిగొండ వీరభద్ర కవి ‘పల్నాటి వీరభాగవతం’ రచించారు.

దానిని నాజర్ బుర్రకథగా గానం చేశారు. ఇటీవలే డా॥ కోడూరి ప్రభాకర్‌డ్డి ‘పల్నాటి వీరభారతం’ పద్య కావ్యాన్ని రచించారు. ఈ కథ తెలుగు వెండితెర మీద దశాబ్దకాలం రెండుసార్లు చిత్రీకృతమై, అద్భుతంగా ఆడి ‘కపూక్షన్ల’ని, తెలుగు వాళ్ళ మనసుల్ని దోచుకున్నది. అయితే, ఏ ప్రక్రియలో వచ్చినా, ‘పల్నాటి యుద్ధం’ కథాంశం మౌలికంగా ఒకటే.

ఉత్తర భారతదేశం నుండి (ఖబల్‌పూర్ అని చెప్తారు) ఆంధ్రదేశానికి వచ్చిన అలుగురాజు (అనుగురాజు) వెలమ కులస్థులు. ఆంధ్రవూపాంతలో (మేటుపల్లి దగ్గర) స్థిరపడి, ముగ్గురు భార్యల ద్వారా బహు సంతానాన్ని పొందుతాడు. భార్యకి అరణంగా వచ్చిన పల్నాడు ప్రాంతాన్ని (గురజాల) పాలిస్తూ, జిట్టగామాలపాడుకి చెందిన నాగమ్మకు ఆమె కోరిన సమయంలో కొన్ని ఘడియలు మంత్రిగా ఉండేటట్లు పత్రం రాసిస్తాడు. ఈ నాగమ్మ మన కరీంనగర్ జిల్లా ఆర కోడలని శ్రీనాథుని రచన.

అనుగు మరణానంతరం నలగాముడు రాజు, బ్రహ్మనాయుడు మంత్రి అవుతారు. ఆ సమయంలో నాగమ్మ అనుగు రాసిచ్చిన పత్రాన్ని చూసి, మంత్రి పదవి చేపట్టి, బ్రహ్మనాయుడు, వారి బంధుమివూతుల ఇళ్ళపై సైనిక సోదాలు చేయిస్తుంది. రాజు బొక్కసానికి జమ చేయకుండా వారు దాచిన ప్రజాధనాన్ని బయటపెట్టి, నలుగాముని అభిమానాన్ని, శాశ్వత మంత్రి పదవిని పొందుతుంది.

నలగామరాజు సవతి సోదరుడు మలిదేవ రాజుకు మాచర్ల రాజ్యాన్ని పంచింపచేసి, బ్రహ్మనాయుడు మలిదేవునికి మంత్రిగా మారతాడు. పల్నాడు రాజ్యం మొత్తం కోసం నలగామున్ని, నాగమ్మను లక్ష్యంగా ప్రయత్నాలు సాగిస్తాడు. నాగమ్మకు బ్రహ్మనాయుడికి స్పర్థ పెరిగిపోతుంది. అది నలగాముడికి, మలిదేవుడికి, గురజాలకు, మాచెర్లకు మధ్య రాజ్యాధికారానికై యుద్ధంగా పరిణమించి, భారతంలో అన్నదమ్ముల మధ్య యుద్ధం లాగా మారుతుంది.

మలిదేవుని వివాహానికి నలగాముడు పోకపోవడంతో అతడికి కట్న కానుకలు ఇవ్వడానికి బ్రహ్మనాయుడు మాచెర్ల నుండి గురజాలకు వచ్చి ఒకరోజు బస చేస్తాడు. ఆ సమయంలో నాగమ్మ బ్రహ్మనాయుడి బస ఎదురుగా ‘కోళ్ళ పోరు’ ఏర్పాటు చేయిస్తుంది. బ్రహ్మనాయుడుకి కోడిపందేలు ఒక వ్యసనం. తన బసముందు జరుగుతున్న ‘కోడిపోరు’ను అత్యంత ఉత్సాహంతో, తన్మయత్మంతో చూస్తుంటాడు. కోళ్ళ పందెం చూస్తున్న గుంపులో కొందరు అందులో ఒక కోడి గురజాలదని, మరో కోడి మాచెర్లదని అరుస్తూ బ్రహ్మన్నను కవ్విస్తారు. ఇంతలో ఒక కోడి పోరులో ఓడి పారిపోవడం మొదపూడుతుంది. ‘మాచెర్ల కోడి ఓడి పారిపోతోందని, బ్రహ్మనాయుడి కోడి ఓడి పారిపోతోందని’ అరుస్తారు. అది విన్న బ్రహ్మన్న ఆవేశపరుడై, మనసులో చెన్నకేశవుడిని తలుస్తాడట. దాంతో పారిపోతున్న కోడి తిరిగి వచ్చి రెండో కోడిని ఓడిస్తుంది. దీంతో నాగమ్మ ‘ఇది వుత్తుత్తి కోడిపోరే! నిజమైన కోడిపోరు ఏర్పాటు చేసి రాజ్యాన్ని పణంగా పెడదామని’ బ్రహ్మనాయుణ్ణి రెచ్చగొడుతుంది. దానికి బ్రహ్మన్న ఒప్పుకొని, గురజాల నుండి మాచెర్లకి తిరిగి వస్తాడు.

మలిదేవుని రాజ కొలువులో రాజు, సుంకరివారు, రేచూరి వారు, పోతుల వారు, రేచర్ల వారు, పాలపర్తి వారు, సూర్నీడు, పెద్ద బాదరాజు, పేర్నీడు, గండుకన్న మనీడు, కన్నమనీడు మొదలైన వారంతా తీరి ఉన్నప్పుడు బ్రహ్మనాయుడు నాగమ్మ సవాలును, కోళ్ళ పందెం గురించి చెప్తాడు. సభలో వున్నవారంతా పందేనికి ‘సై’ అంటారు. కానీ, నాయకురాలి కోడిని గెల్వడానికి సరైన ‘పుంజు’ కావాలి. ‘ప్రథమ ఏకాదశి బందె మెప్పితిని పయనమై పోవలె పందె మార్పుటకు. పోరున గెల్చెడు పుంజునెట్లయిన వెదికి తేవలయు వేగంబె మీరు’ (పేజి 62 ‘పల్నాటి వీర చరిత్ర’) అని బ్రహ్మనాయుడంటాడు. అంటే గొప్పగా పందెం కాసివచ్చిన బ్రహ్మనాయుడి దగ్గర కోడే లేదు.

అపుడు బ్రహ్మనాయుడి అన్న పెద్దన బాదరాజు బ్రహ్మనాయునితో ‘నాగమ్మ కోడిని గెలవాలంటే మామూలు కోడి పనికి రాదు. మహిమ గల గొప్ప కోడి కావాలి. అలాంటి కోడి జాడ నేను చెప్తా. పానగల్లుపురం పడమటి దిక్కున శనైశ్వరుడను చెట్టు కింద చిత్రమైన కోడిని నేను చూశాను. దాని పేరు చిట్టి మల్లుడు. దాన్ని తెప్పించు’ అంటాడు.

దాంతో వీర పడవాలు అనే వాడు సాయుధుడై, కొద్ది సైన్య సమేతుడై మాచెర్ల నుండి బయల్దేరి, కృష్ణ ఎగువకు పోయి, ‘చి దగ్గర (చిట్యాల) కృష్ణను దాటి, పరుగు పరుగున పానగల్లు చేరుతాడు. (పేజి 63 ‘పల్నాటి వీర చరిత్ర’) అక్కడ కాపలా ఉన్నవారు ‘ఎవరు మీరు? ఎందుకొస్తున్నారు? ఇక్కడి నుండి వెళ్ళిపోండి. లేకుంటే ప్రాణాలు దక్కవని’ హెచ్చరిస్తారు.

దానికి వీర పడవాలు పెద్దగా నవ్వి ‘పల్నాటి వారితో పందేపూందుకు? మమ్మల్ని ఎదిరించి, నిల్చి, గెల్చిన వారెవరూ లేరు’ అంటూ వారిపై బడి వారిని చంపి పెద్దన బాదరాజు చెప్పిన పానగల్లు పడమటి పొలిమేరలో ఉన్న రావిచెట్టు దగ్గరకు చేరి, చెట్టుపై మంత్రాక్షతలు చల్లి ‘చిట్టి మల్లు రా’ అని కోడిని పిలుస్తాడు. చిట్టి మల్లు మెడ సారించి, ‘కొక్కరో కో’ అంటూ భీకరంగా అరుస్తూ రాతిచట్టును (పరుపు బండ) పగుల కొట్టుకుంటూ వచ్చి వీర పడవాలు భుజంపై వాలుతుంది. పడవాలు దాన్ని నిమిరి, చంకలో పెట్టుకొని, పానగల్లు పురవీధుల నుండి పరుగెడుతుంటే రాజభటులు అడ్డగిస్తారు. పడవాలు రాజభటులను చంపి, మళ్ళీ చిట్టేల రేవు దగ్గర కృష్ణను దాటి మహదేవి చెర్ల (మాచెర్ల) చేరి, కోడి పుంజు చిట్టి మల్లున్ని బ్రహ్మనాయునికి ఇస్తాడు.

బ్రహ్మనాయుడు ‘చిట్టి మల్లు’ అదే మన పానగల్లు నుండి దొంగిలించుకెళ్ళిన కోడి పుంజును ప్రేమతో చంకలో పెట్టుకొని, దాని ఈకలు ప్రేమతో నిమురుతూ ‘చిట్టి మల్లా! నాయకురాలి కోడిని నువ్వు గెలవాలి. మేమంతా నీ మీదే ఆశలు, నమ్మకం పెట్టుకున్నాం! ఏదీ ఒకసారి మనకి జయం చేకూరాలని ఎలుగెత్తి చాటు’ అంటాడు.

వెంటనే చిట్టి మల్లు దిక్కులు పిక్కటిల్లేటట్టు ‘కొక్కొరోకో’ అన్నది. మలిదేవరాజు ‘భూమండలంలో ఇలాంటి కోడిని ఎక్కడా చూడలే’దంటాడు. బ్రహ్మన్న రెట్టించిన ఉత్సాహంతో మరొకసారి కూయమంటాడు. కానీ, ఈసారీ చిట్టిమల్లు అతిహీన స్వరంతో ‘కొ..క్కొ..రొ..కో’ అంటది. దాంతో బ్రహ్మన్న ఆశ్చర్యపడగా, శకునజ్ఞులు, ‘ఈ కోడి మొదటిసారి మాత్రమే పందెం గెలుస్తుందని, మారు పందెంలో ఓడిపోతుందని చెప్తారు. అయినా, లెక్క చేయక బ్రహ్మన్న దాంతోనే పందేనికి పోతాడు.

మొదటి పోరులో పానగల్లు చిట్టి మల్లు గెలుస్తుంది. మారు పందెంలో ఓడి చనిపోతుంది. ఆ తర్వాత పల్నాటి యుద్ధంలో అనేక మలుపులు, బ్రహ్మనాయుడు అండ్ కోలు ఓడిపోవడం, నాయకులు గెలిచి, నలగాముడే పల్నాటి రాజు కావడం జరిగింది. ఓడిన బ్రహ్మనాయుడు గొప్పగా ధీరోదాత్తుడుగా, దైవాంశ సంభూతుడుగా కీర్తింపబడటం, బ్రహ్మన్నను ఎదిరించి, నిల్చి, గెల్చిన నాగమ్మ కుట్రదారుగా, కపటిగా, నెగెటివ్ పాత్రగా చరివూతలో నిల్చిపోవడం జరిగింది. (ఇదంతా వేరే విషయం.)

పై విషయాలు గమనిస్తే ‘బహ్మనాయుడి పోరుకోడిది మన పానగల్లు. అది నల్లగొండ జిల్లా పానగల్లులో దొంగిలించబడ్డది అనడం అసత్యం కాదు. ఇదంత విన్ననూ చరిత్ర సంఘ సభ్యుడు డా॥ వెంక ‘‘అసలు పానగల్లు దాకావచ్చి కోడిని దొంగిలించాల్సిన అవసరం బ్రహ్మనాయుడికే మొచ్చింది? మాచెర్ల చుట్టు పక్కల కోళ్ళే లేవా?’’ అన్నాడు. దీనికి సమాధానం మనకి ఇతర గ్రంథాల్లో దొరుకుతుంది.

‘నాయకురాలి కోడిని గెలవాలంటే అత్యంత బలమైన కోడి కావాలి. అది పానగల్లులో ఉందని’ బాదరాజు బ్రహ్మనాయుడితో అనడం ఒక కారణమైతే, మాచెర్ల చుట్టు పక్కల గ్రామాల్లో కోళ్ళనన్నింటినీ నాయకురాలు ముందుగా కొనుగోలు చేసి పెట్టి బ్రహ్మనాయుడుకి కోడి దొరకకుండా చేసినట్లు ఇతర గ్రంథాల్లో చిత్రీకరించారు.

‘‘అసలు ఆ పానగుల్లు మీ నల్లగొండ పానగల్లేనా?’’ అని మరో మిత్రుడి అనుమానం. (తెలంగాణ గొప్పదనం చేప్తే చాలామందికి అనుమానాలు సహజం! అసహనం కూడా అత్యంత సహజం.) నిజమే! మన రాష్ట్రంలో పానగల్లు లేక పానగల్లులు చాలా ఉన్నాయి. ఉత్తర తీరాంవూధలో ఒక పానగల్లుంది. ఆ పానగల్లు రాజావారు ఆంధ్ర విశ్వకళా పరిషత్ స్థాపన, నిర్వహణలో ప్రముఖ పాత్ర వహించారు.

మహబూబ్‌నగర్‌లో మరో పానగల్లు ఉంది. కథా రంగం పల్నాడు ప్రాంతం కృష్ణ దాటడం. కాబట్టి తీరాంధ్ర పానగల్లు కావడానికి ఆస్కారమే లేదు. ‘పల్నాటి వీర చరిత్ర’ ప్రకారం వీర పడవాలు కోడి కోసం మాచెర్ల నుండి బయల్దేరి కృష్ణా నదిని ‘చి దగ్గర దాటాడు. ఈ చిట్టేల మన నల్లగొండ జిల్లాలోని కృష్ణా తీర ప్రాంత రేవు పట్టణం. చిట్టేల, ముది మాణిక్యాలు 19వ శతాబ్ది దాకా రవాణా రేవులుగా నల్లగొండ జిల్లాలో ప్రముఖంగా ఉపయోగింపబడినట్లుగా ఇంగ్లీషు వారి రికార్డుల్లో ఉన్నాయని డా॥ రామచంవూదాడ్డి, డా॥ మనోహర్‌లు తమ ‘తెలంగాణ ఇన్ 19 సెంచురీ’ పుస్తకంలో పేర్కొన్నారు. కాబట్టి, ఆ పానగల్లు మన పానగల్లే! నల్లగొండ జిల్లా పానగల్లే!! (పోతన ఒంటిమిట్ట పంచాయితీ లాంటిది గాదు.)

ఈ కోడిని గురించి ముదిగొండ వీరభవూదకవి తన ‘పల్నాటి వీరభాగవతం’లో మరికొన్ని ఆసక్తికరమైన విషయాలు రాశాడు. ‘గౌతమ ముని శాపం వల్ల ముగ్గురు దొంగలు కోడి గుడ్లుగా మారి అడవిలో పడతారట. (ఈ గౌతముడే అహల్యను రాయిగా మార్చినవాడు. ఇప్పుడు దొంగల్ని కోడిగుడ్లుగా మార్చాడు.) ఒక ఆటవిక చెంచురాజు వీటిని తన ఇంటికి తీస్కొని పోయి పొదగేస్తాడు. అందులో ఒక గుడ్డు నుండి వచ్చిందే ‘చిట్టిమల్లు’ అనే కోడి. మరొక గుడ్డు నుండి వచ్చినవాడే మందాడి రాజైన బాలగోపన్న. ఒకసారి అడవిలో వేటకి వచ్చిన 66 మంది రాజకుమారులు చిట్టిమల్లుని చూసి వేటాడబోయారు. దాంతో కోపం వచ్చిన కోడి ‘చిట్టిమల్లు’ వారందరినీ భయంకరంగా హతమార్చింది. ఇది చూసిన చెంచురాజు చిట్టిమల్లు అంటేనే భయం పుట్టి అడవిలో ఒక చెట్టు తొర్రలో దాచేస్తాడు. చిట్టిమల్లు ఆ తొఱ్ఱలో నుండి భూసొరంగం తవ్వుకుంటూ వచ్చి పానగల్లులో చెట్టు కింద ఒక రాతి చట్టు కింద నివాసం ఏర్పరచుకుంటుందన్నది కథనం.

‘అసలు పానగల్లులో ఇంత బ్రహాండమైన కోడి ఉన్నదని బ్రహ్మన్నకి చెప్పిన బాదరాజు పెద్దనకు ఈ విషయం ఎట్లా తెలుసు?’ అన్న సంశయానికి సమాధానం రోఘిర్ రాసిన ‘ఎపిక్ ఆఫ్ పల్నాడు’లో దొరుకుతుంది. పాశ్చాత్యుడైన రోఘిర్ వేల్చూరి నారాయణరావుగారి సూచన మేరకు ‘పల్నాటి వీర చరివూత’పై చాలా కృషి చేశాడు. పల్నాడు ప్రాంతమంతా తిరిగి వీర విద్యావంతుడైన గాలయ్యతో ‘పల్నాటి వీర చరిత్ర’ గానం చేయించుకొని, ‘ఎపిక్ ఆఫ్ పల్నాడు’గా వెలువరించాడు. మన పానగల్లుకి కూడా వచ్చి, ‘నాళం వారి చెల్కలో ఈ చట్టు ఉండేదని’ రాశాడు. ఆయన రాసిన దాని ప్రకారం పెద్దన బాదరాజు వెలమ కులంలో పుట్టి క్షత్రియులచే పెంచబడ్డాడు. అతడి భార్య పేరు ముత్యాల కొమ్మ. అతడి గుఱ్ఱం పేరు కారు బొల్లడు. ఇది దేవతా గుర్రం. అనేక యుద్ధాల్లో గెలిచిన పెద్దన బాదరాజు తన భార్య ముత్యాల కొమ్మతో కారు బొల్లడి నెక్కి తమ సొంత నగరమైన పాలమాచాపురికి తిరిగిపోతూ చీకటి పడే వేళకి పానగల్లుకి చేరతాడు. రాత్రి బస పానగల్లులో చేయదలచి పెద్ద చట్టు (stone slab) మీద ముత్యాల కొమ్మ కూర్చుంటే, ఆమె కుడితొడపై తల మోపి విశ్రమిస్తాడు.

పక్కనే దివ్య శక్తులున్న కారు బొల్లడు ఆ రాతి చెట్టుపై గిట్టలతో ‘ఫటాఫటా’ కొడుతుంది. సరిగ్గా అదే రాతి చట్టు కింద ఉన్న మన చిట్టిమల్లు, ‘‘ఎవరది? నా నెత్తి మీద అలా బాదుతున్నారు. నేను బైటికి వస్తే మీ ప్రాణాలు దక్కవు’’ అని అరుస్తుంది. అప్పుడా గుఱ్ఱం, ‘‘నేను బాదరాజు గుర్రాన్ని. పేరు కారుబొల్లడు. మీరెవరు? అంత భీకరంగా అరుస్తున్నారు?’’ అన్నది. ‘‘నా పేరు చిట్టిమల్లు! అటనాల చిట్టిమల్లుడు. నేను 66 మంది రాజుల్ని సంహరించిన వాణ్ణి! బైటకి వస్తే నిన్ను కూడా సంహరించగలను’’ అని కోడి సమాధానమిచ్చింది. మగత నిద్రలో ఉన్న బాదరాజు పెద్దన ఇదంతా విని మిన్నకుండి మర్నాడు ఉదయం పాలమాబాపురికి ప్రయాణమై వెళ్ళిపోయాడు. ఇదుగో, ఈ విధంగా పెద్దనకి మన పానగల్లు కోడి జాడ తెల్సింది. అదే విషయం బ్రహ్మనాయుడికి చెప్పాడు.

పానగల్లు రాతిచట్టు కోడి గురించి ‘పండితారాధ్య చరివూతం’లో మరొక ఆసక్తికరమైన కథ కన్పిస్తుంది. 12వ శతాబ్ది కాలంలో పానగల్లుని ఉదయన రాజు పరిపాలిస్తున్నాడు. జైనుడైన ఉదయనుడు పెట్టే క్రూర చిత్రహింసలు భరించలేక నామయ్య అనే వీరశైవ మతస్తుడు ఆత్మహత్య చేసుకుంటాడని, ఆ తర్వాత మల్లికార్జున పండితారాధ్యుడు ఉదయన రాజుని, పానగల్లును శపిస్తూ ‘‘కాదింకనీ పానుగంటి పురమ్మున నుండుగను…’’ అంటూ ‘‘కల్‌కోడి హోయగా, కల్ పొన్న పూయగా పానుగల్లు నాశన మౌతుందని’’ శపిస్తాడు. నిజానికి 13వ శతాబ్ది తర్వాత పానుగల్లు ప్రాముఖ్యం తగ్గిందనే చెప్పాలి.

చరివూతకారుల అభివూపాయంలో పల్నాటి యుద్ధం క్రీ.శ.110-1195 మధ్య కాలంలో జరిగింది. అప్పటికి తెలంగాణ ఉద్యమం లేదు. కానీ, తెలంగాణ ప్రాంతం ఉంది, ప్రజలు ఉన్నారు. అద్భుతమైన ఆవాసాలు, నగరాలు, వ్యవసాయం ఉన్నాయి. పల్నాటి యుద్ధకాలానికి పల్నాటి ప్రదేశం పూర్తిగా మెట్ట ప్రాంతం. వర్షాభావ ప్రాంతం. జొన్నలు, రాగులు వంటివి ముఖ్య పంటలు. అదే సమయంలో కృష్ణకు ఉత్తరాన ఉన్న నల్లగొండ, తెలంగాణ ప్రాంతం సుసంపన్న క్షేత్రం. ‘కోతలకి సిద్ధంగా ఉండి, తలలు వేలాడేసిన వరి మళ్ళు బంగారం కరిగించి పోసిన అచ్చుల్లా’ ఉన్నాయని అప్పటి శాసనాల్లో వర్ణించబడ్డది. వ్యవసాయం సుసంపన్నమైతే బలవర్ధకమైన పశు సంపద ఉంటుంది. బహుశా అలా బలమైనదే మన చిట్టిమల్లు పానుగల్లు కోడి.

~ డి.సూర్యకుమార్

శ్రీనాథకవిసార్వభౌముడు పలనాడు వెళ్ళినపుడు చెప్పిన చాటు పద్యం...

శ్రీనాథకవిసార్వభౌముడు  చాటు పద్యం...   
చిన్న చిన్న రాళ్ళు చిల్లర దేవుళ్ళు
నాగులేటి నీళ్ళు నాపరాళ్ళు
గట్టు తెగిన ఏళ్ళు సర్పంబులును తేళ్ళు
పల్లెనాటి సీమ పల్లెటూళ్ళు

 ''సిరిగలవానికి చెల్లును...
చాటువులు అనే పాఠ్యభాగంలో ఏడు చాటు పద్యాలున్నాయి. మొదటి పద్యం శ్రీనాథుడి చాటువుగా ప్రసిద్ధం. పలనాడు వెళ్లినప్పుడు, దాహం వేస్తే నీరు దొరకనప్పుడు చెప్పిన పద్యం- ''సిరిగలవానికి చెల్లును...'' అనే పద్యం
సిరిగలవాడు అంటే విష్ణుమూర్తి (కృష్ణుడు)
తరుణులు అంటే స్త్రీలు
తిరిపము అంటే బిచ్చమెత్తుకోవడం (శివుడు భిక్షమెత్తుతాడని)
ఆండ్రు అంటే భార్యలు
               ''శ్రీకృష్ణుడికి పదహారువేల మంది స్త్రీలున్నా ధనవంతుడు కాబట్టి ఫరవాలేదు. బిచ్చమెత్తుకొనే ఓ శివా! నీకు ఇద్దరు భార్యలెందుకు? నీకు పార్వతిచాలుగానీ గంగను నాకిచ్చెయ్యి'' అని భావం. ఇందులో వ్యంగం ఉంది. గంగ అంటే నీరు. కాబట్టి, నాకు నీటినిచ్చి దాహం తీర్చమన్నాడు. చమత్కారంగా చెప్పిన మంచి చాటు పద్యం ఇది.

చేయెత్తి జై కొట్టు తెలుగోడా.....వేములపల్లి శ్రీ కృష్ణ

చేయెత్తి జై కొట్టు తెలుగోడా.....వేములపల్లి శ్రీ కృష్ణ

చేయెత్తి జై కొట్టు తెలుగోడా
చేయెత్తి జై కొట్టు తెలుగోడా
గతమెంతొ ఘన కీర్తి కలవాడా

సాటి లేనీ జాతి
ఓటమెరుగని కోట
నివురుగప్పీ నేడు
నిదురపోతుండాది
జేకొట్టి మేల్కొలుపు తెలుగోడా
గతమెంతొ ఘన కీర్తి కలవాడా

వీర రక్తపు ధార
నార పోసిన సీమ
పలనాడు నీదెరా
బాల చంద్రుడు చూడ
ఎవరోయ్
తాండ్రపాపయ కూడనీవోడూ
నాయకీ నాగమ్మ
మల్లమాంబ మొల్ల
మగువ మాంచాల నీ
తోడబుట్టిన వాళ్ళె
వీర వనితల గన్న తల్లిరా
ధీరమాతల జన్మభూమిరా
గతములో నీ కీర్తి
కతలల్లి సెప్పారు
పసయేడ దాచావు
వుసిలేక పోయెరా
బ్రతుకె బరువైయుంటివీనాడు
శతపోరి సాధించు తొలిపేరు
నాగార్జునుని కొంద
ఆమరావతీ స్థూప
భావాల పుట్టలో
జీవకళ పొదిగావు
అల్పుడవు కానంచు తెల్పావు
శిల్పివంటిరి దేశ దేశాలు
రాజ్యమంటే వీర
భోజ్యమన్నాడు, మన
తిక్కనార్యుని మాట
ధీరులకు బాటరా
పూర్వ పౌరుషమెరిగి బ్రతకాలి
కార్యశూరులు
నేడు కావాలోయ్
దేశమంటే వట్టి
మట్టి కాదన్నాడు
మనుషులన్నా మాట
మరవబోకన్నాదు
అమరకవి గురజాడ నీవోడూ
ప్రజల కవితను
బాడి చూపేడోయ్
రాయలేలిన సీమ
రతనాల సీమరా
దాయగట్టి పరులు
ధారతీస్తుండారు
నోరెత్తి అడుగరా దానోడా
వారసుడ నీవెరా తెలుగోడ
-వేములపల్లి శ్రీ కృష్ణ

పసిడి పల్నాడు....వై.హెచ్‌.కె. వెూహన్‌రావు

పసిడి పల్నాడు
ప: శ్వేత వర్ణపు గర్భ
శౌర్య కథలకు దొడ్డ
పల్లెసీమలనేలు పలనాడు
పాడిపంటల మేలు వెలనాడు

చ: శిరము నాగార్జునము
సిగన నందికొండ
శిరసెత్తి ఆడితే చంద్రవంక
చినబోయి నిలిచేను నెలవంక

చ: ఎత్తిపోతల ఎగువ
నాగులేరే దిగువ
నాజూకు కృష్ణమ్మ నడుము సింగారమై
నడిచింది నాతల్లి కొంగు బంగారమై

చ: దైద శ్రీ లింగన్న
అమ్మ అంకాళమ్మ
ఆశీస్సులందించగా, చరితకే
చుక్కాని అయ్యిందిరో!

చ: ఆర్య నాగార్జునుని
కార్య సాధనలోన
బుద్ధమే విలసిల్లెను! ఈ నేల
గణిత జ్యోతులు వెలిగెను

చ: నారీలోకపు భేరి
నాయకీ నాగమ్మ
విశ్వాస తొలిమంత్రిణి! మగువలకు
మరువని మంత్రాక్షరి

చ: కన్నెగంటి హనుమంతు
కదిలివచ్చే కడలి
తెల్లగుండెలు అదిరెను! ఆ తెగువ

తెల్లగుండ్లకు వొరిగెను

చ: స్వాతంత్ర సమరాన
దిట్ట మట్టపల్లి
పల్నాటి గాంధీ అతడే! ఈ సీమ
వెలనాటి వెలుగాయలే

చ: ఉమ్మడి కమ్యూనిస్టు
ఉద్యమాలను నాటి
అరుణ కాంతులు విరియబూసింది
ఎఱ్ఱజెండనే ఎగురవేసింది

చ: పౌరుషాలకు కోట
ప్రేమ విరిసినతోట
ప్రాణాల నొడ్డిందిరో! పలనాడు
త్యాగల పుట్టిల్లురో!
వై.హెచ్‌.కె. వెూహన్‌రావు 

పలనాటి వెలలేనిరత్నం పులుపుల శివయ్య - పెనుగొండ లక్ష్మీనారాయణ

పలనాటి వెలలేనిరత్నం పులుపుల శివయ్య

''కన్నెగంటి హనుమంతు కోరమీసము ద్రిప్పి పలనాటి ప్రజలచే పన్నులెగబెట్టించె బలియిచ్చె హనుమంతునూ పలనాడు పర ప్రభుత్వపు గుండ్లకూ! ఆనాటి పౌరుషాలానాటి విక్రమాలా నాటి వైభవాలానాటి సంస్కృతులీనాటికీ చరితలో - పలనాడు విరచించె బంగారుతో'' అని పలనాటి స్థానిక చరిత్రను జాతీయోద్యమ చరిత్రతో సమన్వయం చేసి ఆలపించిన పలనాటి వెలలేనిరత్నం పులుపుల వెంకటశివయ్య.

1910 నవంబరు 14న సనాతన వైదిక కుటుంబంలో నరసరావుపేట సమీపంలోని రొంపిచెర్ల గ్రామంలో జన్మించిన శివయ్య ''ఓ ప్రపంచ శ్రామికులారా ఏకముగా నిలుడంటూ ఎలుగెత్తిన నీ పిలుపునకు పలికిందీ నా హృదయం'' అని మార్క్స్‌ చెప్పిన బోధతో విద్యార్థిగానే కమ్యూనిస్టుగా పరిణితి చెందారు. 1933లో బి.ఎస్‌.సి. చదవటానికి జాతీయ విశ్వవిద్యాలయమైన బెనారస్‌ హిందూ విశ్వవిద్యాలయానికి వినుకొండ నుండి చేరిన శివయ్య అక్కడ ఆరెస్సెస్‌ అగ్రనేత గోల్వాల్కర్‌తో పరిచయంతో ఆ శిబిరంలో చేరినా ఆ సంస్థ మతదురహంకారపూరిత వైఖరికి నిరసనగా వెంటనే బయటకు వచ్చారు. అప్పుడే అక్కడవున్న ఆంధ్రవిద్యార్థులు పోలేపెద్ది నరసింహమూర్తి, చండ్ర రాజేశ్వరరావు, తుమ్మల వెంకటరామయ్య తదితరులు సాన్నిహిత్యంలో కమ్యూనిస్టు ఓనమాలు శివయ్య దిద్దుకున్నారు. 1934లో పరీక్షలు పూర్తిచేసుకుని కాశీ నుండి ఒక ట్రంకుపెట్టెనిండా కమ్యూనిస్టు సాహిత్యాన్ని తీసుకువచ్చి కమ్యూనిస్టు స్రవంతిని ఆంధ్రలో ప్రవహింపజేశారు. 1935 ఏప్రిల్‌ 17న గుంటూరులో జరిగిన తొలి సమావేశంలో కమ్యూనిస్టుపార్టీ జిల్లా కార్యదర్శిగా పోలేపెద్ది నరసింహమూర్తి ఎన్నికకాగా శివయ్య కమిటీ సభ్యునిగా ఎన్నికైనారు. పార్టీ మొదటి మహాసభల్లో పోలేపెద్డి రాష్ట్రపార్టీ కార్యదర్శిగా ఎన్నికవటంతో శివయ్య జిల్లాపార్టీ కార్యదర్శిగా పదవీబాధ్యతలు స్వీకరించారు. గుంటూరులో పార్టీ కార్యకర్తలను పోషించటానికి, పార్టీని నిర్మించటానికి నండూరి ప్రసాదరావుతో కలిసి ఫ్రెండ్స్‌హోమ్‌ భోజనశాలను నడిపారు. అదేకాలంలో గుంటూరు పట్టణంలోను, జిల్లావ్యాపితంగా కూలీ రక్షణసంఘం, ప్రెస్‌ వర్కర్స్‌ యూనియన్‌, ముఠా కార్మికసంఘం, మున్సిపల్‌ కార్మికసంఘాలను నిర్మించి వారి హక్కులసాధనకై పాటుబడ్డారు. గుంటూరులోని కమ్మహాస్టల్‌ను కేంద్రంగా చేసుకొని బలమైన విద్యార్థి ఉద్యమాన్ని నిర్మించారు. విద్యార్థులెందరినో శివయ్య కమ్యూనిస్టులుగా తీర్చిదిద్డారు. అటువంటివారిలో మాకినేని బసవపున్నయ్య, మోటూరు హనుమంత రావు, వై.వి.కృష్ణారావు, వేములపల్లి శ్రీకృష్ణ, ఎల్‌.బి. గంగాధరరావు, టి. వెంకటేశ్వరరావు తదితరుల ున్నారు. వీరంతా తరువాత కమ్యూనిస్టుపార్టీ నేతలుగా రాష్ట్ర, జాతీయస్థాయిలో ఎదిగారు.

శివయ్య డిటెన్షన్‌ విధానానికి వ్యతిరేకంగా 1937-38 సంవత్సరంలో ఏ.సి. కళాశాలలో నిర్వహించిన విద్యార్థి ఉద్యమంలో పరోక్షంగా ప్రధానపాత్ర వహించారు. రాష్ట్రవ్యాపితంగా పార్టీ నిర్మాణంకొరకు శివయ్య ఆంధ్రరాష్ట్రం మొత్తం విస్తృతంగా పర్యటించారు. 1937 ప్రారంభంలో జరిగిన తూర్పుగోదావరిజిల్లా కమ్యూనిస్టుపార్టీ మహాసభలకు అధ్యక్షత వహించారు. 1938లో నెల్లూరువెళ్ళి అక్కడ ఎ.బి.ఎం. హైస్కూల్‌ విద్యార్థులచేత వారి హక్కులసాధనకోసం సమ్మెనడిపారు. రాష్ట్రంలో అంతకుముందు ఎక్కడా జరగనిరీతిలో రోమన్‌కాథలిక్‌ చర్చిలో పాటిస్తున్న కుల, మత భేదాలకు నిరసనగా సమ్మెను నిర్వహించి చరిత్రసృష్టించిన సమరజీవి శివయ్య.

ఆంధ్రరాష్ట్రంలో కమ్యూనిజం పాఠాలు చెప్పిన తొలి అధ్యాపకుడు శివయ్య. 1937, 1938లో కొత్తపట్నం, మంతెనవారిపాలెంలలో జరిగిన కమ్యూనిస్టుపార్టీ వేసవి రాజకీయ పాఠశాలకు సిలబస్‌ను తయారుచేయటమేగాక ఆ పాఠశాలలకు ప్రిన్సిపాల్‌గా వ్యవహరించారు. ఈ పాఠశాలలో తయారైన అనేకమంది తరువాత కమ్యూనిస్టు ఉద్యమంలో ప్రధాన భూమికను పోషించారు. శివయ్య జాతీయోద్యమంలో, కమ్యూనిస్టు ఉద్యమంలో జైలుశిక్షలకు గురైనారు. రెండవ ప్రపంచయుద్ధ కాలంలో 1943లో రహస్యజీవితం గడుపుతూ అరెస్టయ్యారు. 21 నెలల జైలు శిక్షను కోర్టు విధించింది. అయితే శివయ్య బళ్ళారిలోని అల్లీపురం జైలుగోడలు బద్దలుకొట్టుకొని బయటకొచ్చారు. తరువాత తిరిగి ఆరు నెలల జైలుశిక్షను అనుభవిం చారు. శివయ్య కమ్యూనిస్టుపార్టీ గుంటూరుజిల్లా కార్యదర్శిగా, రాష్ట్ర కమిటీ సభ్యునిగా, ఆంధ్రరాష్ట్ర ఆర్గనైజర్‌గా పనిచేశారు.

వినుకొండ సీమ ప్రజల ఆదరాభిమానాలను పొందిన శివయ్య వినుకొండ మేజర్‌ పంచాయతీ అధ్యక్షునిగా 1952 నుండి రెండు పర్యాయాలు పనిచేశారు 1952, 62 ఎన్నికలలో వినుకొండ నియోజకవర్గం నుండి శాసనసభ్యునిగా ఎన్నికైనారు. విశాఖ ఉక్కుఫ్యాక్టరీ ఉద్యమ సందర్భంగా రెండోసారి శాసనసభ్యత్వానికి రాజీనామాచేసిన త్యాగశాలి శివయ్య. ప్రాచీనాంధ్ర, ఆంగ్ల సాహిత్యంలో మొదటినుంచీ అభి నివేశంవున్న వ్యక్తి శివయ్య. శివయ్య కమ్యూనిస్టు ఉద్యమానికేగాక అభ్యుదయ సాహిత్యోద్యమానికి అందించిన సేవలు నిరుపమా నమైనవి. అరసంలో శివయ్యది ఆదినుంచీ ప్రధాన పాత్ర. 1973లో గుంటూరులో జరిగిన అరసం ఆరవ రాష్ట్ర మహాసభలను ఉత్తేజకర ఉపన్యాసంతో ప్రారంభించింది శివయ్యే. అరసం జిల్లాశాఖ అధ్యక్షునిగా, ఆఫ్రో ఆసియా రచయితల సంఘం రాష్ట్ర అధ్యక్షునిగా శివయ్యమృతి చెందే నాటికి కొనసాగుతున్నారు. సోవియట్‌ యూనియన్‌లో పర్యటిస్తూ 1976 జులై 14న మాస్కోలో అమరుడైన శివయ్య సామ్యవాద భూమిపైన అంతిమయాత్ర సాగించే గౌరవం పొందారు.

కమ్యూనిస్టు రచయితగా ''సోవియట్‌ యూనియన్‌ను గురించిన సందేహాలు - సమాధానాలు'' పుస్తకాన్ని రచించారు. 1939లో అతివాద గ్రంథమండలి ప్రచురించిన ఆ పుస్తకంలో వర్ధమాన సోవియట్‌ యూనియన్‌పై ఆనాడు చెలరేగుతున్న విద్వేషపు ప్రచారాన్ని తిప్పికొట్టారు. 1949-50 సంవత్సరంలో మద్రాసులో రహస్య జీవితం గడుపుతూ కమ్యూనిస్టుపార్టీ అగ్రనాయకులు ఎస్‌.ఎ.డాంగే రచించిన పుస్తకాన్ని 'ఆదిమ కమ్యూనిజం నుంచి బానిసవిధానం వరకు'గా అను వాదం చేశారు. ఈ పుస్తకాన్ని విశాలాంధ్ర ప్రచు రించింది. 1975 డిసెంబరులో కమ్యూనిస్టు పార్టీ స్వర్ణోత్సవాలను పురస్కరించుకుని రాసిన 'గుంటూరు జిల్లాలో కమ్యూనిస్టుపార్టీ ప్రారంభ దినాలు - కొన్ని స్మృతులు' రాష్ట్ర, జిల్లా కమ్యూనిస్టు ఉద్యమానికి సంబంధించిన విశిష్టమైనచారిత్రక పత్రం.

అభ్యుదయ సాహితీవేత్తగా శివయ్యరాసిన 'పలనాడు వెలలేని మాగాణిరా' నిత్యనూతన గేయం. పలనాటి ప్రాభవ వికాసాలను, భౌగోళిక, చారిత్రక, సాహిత్య అంశాలను నిక్షిప్తంచేసిన చారిత్రక గేయమది. ''ఆయన మొదట్నించీ మా ముఠాలోనే వుంటే (అంటే రచయితగా జీవించినట్లయితే) అభ్యుదయ సాహిత్యోద్యమం యింకా పరిపుష్ఠం చెందేదేమో!'' అని శివయ్యకు అత్యంత సన్నిహితులు,ప్రముఖ కవి కుందుర్తి ఆంజ నేయులు అభిప్రాయపడ్డారు. అయితే దీనికి సమాధానమున్నట్టుగా ''శివయ్య ఇంకా గొప్పకవి అయివుండేవారు. సాహిత్యకృషి సాగించివుంటే కవిత్వంకన్నా గొప్ప పనులు నిర్వహించాల నుకున్నారు. కమ్యూనిస్టు ఉద్యమ నిర్మాణానికి, ప్రజా సమస్యలకు తమకు తాము అంకితం చేసుకున్నారు'' అని భాషాశాస్త్రవేత్త ప్రొఫెసర్‌ చేకూరి రామారావు అన్నారు.

శివయ్యరాసిన 'తెలుగు సాహిత్యంలో దేశభక్తి' వ్యాసంలో మధ్యయుగపు తెలుగుసాహిత్యానికి, శ్రీనాథునికి సంబంధించి పరిశోధకులు సైతం చేయనటువంటి అపూర్వ నిర్ధారణలు చేశారు. ''పురాణ కవులలో చివరివాడు, ప్రబంధకవులకు మొదటివాడు అయిన శ్రీనాథుడు మధ్యయుగ సారస్వత చరిత్రలో కాకతీయకాలపు స్వర్గస్మృతులను కలిగించే కవినాథుడు'' అనీ ''మధ్యయుగ సారస్వతంలో శ్రీనాథుడొక్కడే రాజకీయ నిర్వచనంతో దేశ స్వాతంత్య్రాన్ని ఆశయంగా బోధించాడ''ని స్పష్టంచేసిన సాహిత్య విశ్లేషకుడు శివయ్య.

1944లో రాజమండ్రివెళ్ళి హితకారిణీ సమాజ్‌ నిర్వాహకులతో కలిసి మాట్లాడి వీరేశలింగం పంతులు రచనలను ప్రచురించ టానికి అనుమతిని సాధించి తెలుగువారికి వీరేశలింగం రచనలను చేరువచేసిన కార్యదక్షుడు శివయ్య. 1943లో తొలి అభ్యుదయ కవితా సంకలనం 'నయాగరా'ను ప్రచురించి చిరకీర్తిని పొందిన ఆ కవులకు మార్గదర్శకుడు శివయ్య. ''నయాగారా కవులు ముగ్గురిని ఒక దారికి లాగడానికి ప్రయత్నించిన వారిలో శివయ్య ముఖ్యులు'' అని అందులో ఒకరైన కుందుర్తి పేర్కొన్నారు. తన వ్యక్తిత్వంతో, మార్క్సిస్ట్‌ తాత్విక చింతనతో సృష్టించిన సాహిత్యంతో తెలుగునేలను ప్రభావితం చేసిన శివయ్య అసాధారణుడు. ''వెనుక తరములవారి వీర చరితల సిరులు నార్వోసి త్యాగమ్ము నీర్వెట్టిపెంచరా విరిసి సుఖములు పండురా!'' అని సందేశించిన శివయ్య మాటలను రుజువు చేద్దాం.

(శతజయంతి నివాళులర్పిస్తూ)

-పెనుగొండ లక్ష్మీనారాయణ

source visalandra